James Earl Jones werd als Todd Jones geboren, bij zijn geboorte had zijn vader de kersverse mama al verlaten en al gauw was James overgeleverd aan de goede zorgen van zijn grootouders. Die voedden hem op in de moeilijke periode van de Great Depression op boerderijen in Mississippi en Michigan.

Op jonge leeftijd ontwikkelde James Earl Jones een stottergebrek, waardoor hij op een schriftelijke manier diende te communiceren met leraars en klasgenoten. Dat probleem heeft hij uiteindelijk wel overwonnen met de bijzondere steun van zijn leraar Engels. Die stuurde onder andere aan op luidop voorlezen in de klas en actief deelnemen aan groepsgesprekken. Het is dan ook heel opmerkelijk dat Jones van zijn (aanvankelijk haperende) stem zijn grootste troef wist te maken en dus ook niet verrassend dat hij het toen beter vond een toneelopleiding te volgen dan medicijnen te gaan studeren, iets wat hij een tijd in overweging had genomen.

Hij schreef zich in aan de universiteit van Michigan om er toneel te gaan studeren. Uiteindelijk liet James Earl Jones zich inlijven in het leger en bereikte zelfs de graad van luitenant, zodat hij met de gedachte speelde eventueel een carrière uit te bouwen in deze sector. Maar in plaats daarvan kwam hij op 21-jarige leeftijd in New York terecht met de bedoeling zich door middel van studies verder te bekwamen als acteur. Daar kwam hij ook (voor het eerst) in contact met zijn vader. Hij werkte een tijd als conciërge om zijn studies te kunnen betalen en maakte zijn Broadway-debuut in 1957.

Op basis van zijn succes op vlak van toneel kreeg James Earl Jones hierna kleine televisierolletjes, hij was één van de eerste Afro-Amerikaanse acteurs die op regelmatige basis te zien was in soap-opera’s met een dagelijkse uitzending, heel concreet als dokter in The Guiding Light en As the World Turns.

James Earl Jones maakte zijn langspeelfilmdebuut in 1964 in Dr. Strangelove van Stanley Kubrick maar de grote doorbraak kwam er toen hij, nadat hij die rol van 1966 tot 1968 al met succes had vertolkt op Broadway, ook de filmrol kreeg van de eerste zwarte wereldkampioen boksen bij de zwaargewichten Jack Johnson in The Great White Hope (1970), wat hem zelfs een Oscarnominatie en een Tony award opleverde. James Earl Jones' vader Robert Earl Jones was nota bene vroeger als acteur bokser geworden... Een tweede Tony award kreeg Jones voor Fences waarin hij de rol vertolkt van een gewezen baseball-speler die het moeilijk heeft om te communiceren met zijn zoon. Voor het Broadway-stuk On Golden Pond bleef het bij een Tony-nominatie.

In de jaren ’70 werd James Earl Jones gecast in een aantal hoofdrollen zoals in The Man (1972), Claudine (1974), The River Niger (1976) en The Bingo Long Travelling All-Stars and Motor Kings (1976). Maar de beste indruk maakte hij nog altijd op de toneelplanken. Bovenop zijn Shakespeare-werk startte hij in deze periode ook een samenwerking op met de Zuid-Afrikaanse toneelschrijver Athol Fugard met rollen in The Blood Knot, Boesman and Lena en in het bijzonder positief onthaalde Master Harold… and the Boys.

Uit de jaren ’80 onthouden we vooral zijn rol van een verbitterde schrijver in Field of Dreams (1989), in het volgende decennium scoorde hij vooral met rollen in de Tom Clancy trilogie met The Hunt for Red October, Patriot Games en Clear and Present Danger.

Een echte A- of topacteur is James Earl Jones nooit geworden, iets wat hij zelf deels toeschrijft aan zijn huidskleur... Op het vlak van toneel heeft Jones een sterke reputatie. We schrijven 1960 als Joseph Papp, een Broadway-producent, hem de rol van Michael Williams geeft in het stuk Henry V. Het was meteen het begin van zijn sterk engagement voor het New York Shakespeare Festival met rollen in Othello, Macbeth en King Lear. Zijn vertolking van Othello is volgens kenners dan ook één van zijn meest indrukwekkende, hij wordt niet zelden de 'beste Othello ter wereld' genoemd.

Op het vlak van filmprijzen kreeg James Earl Jones ook nog een Emmy voor zijn rol van Junius Johnson in het TNT-drama Heat Wave, een tv-film over de rellen in Watts van 1965, maar hij won diezelfde prijs ook voor zijn rol van Gabriel Bird, een politieman die privédetective wordt na een veroordeling in de serie Gabriel's Fire die liep van 1990 tot 1992.

In 1993 werd zijn autobiografie uitgebracht, getiteld Voices and Silences.

J.E. Jones heeft een indrukwekkende filmografie, in sommige films was hij enkel te horen. Als Darth Vader in de eerste Star Wars film (1977) bijvoorbeeld maar ook in een aantal van de sequels. Maar ook als de stem van Mufasa in de animatiefilm The Lion King (1994). En... hij is ook de stem van de oneliner 'This... is CNN.' En voor wie ooit een beroep deed op de telefoondiensten van Verizon weet dat hij daar jarenlang de vertrouwde stem was van het bedrijf.

Nog iets over zijn televisiewerk. James Earl Jones speelde auteur Alex Haley in Roots: The Next Generation en was ook te zien in de politieshow Paris die maar een kort leven beschoren was.

Aan het lijstje van Twee Tony's, drie Emmy's, een Golden Globe, twee Cable Ace Awards, twee Obies, vijf Drama Desk Awards en een Grammy mag je nog de National Medal of Arts (1992) en de John F. Kennedy Center Honor (december 2002) toevoegen. In januari 2009 tenslotte kreeg hij van de Screen Actors Guild de Lifetime Achievement Award. In 2011 kreeg hij van de Board of Governors van de Academy of Motion Picture Arts and Sciences een ere-Oscar als waardering voor zijn lange en uitstekende carrière.

In de lente van 2005 was James Earl Jones te zien op Broadway in de revival van On Golden Pond met een nominatie voor een Tony Award tot gevolg. In de lente van 2008 was hij te zien als Big Daddy in Cat on a Hot Tin Roof op Broadway met Terrence Howard. Het stuk kreeg nog een tweede leven in Londen met Adrian Lester, Sanaa Lathan en Phylicia Rashad die ook al meespeelde in de Broadway-versie. De toneelproductie won een Olivier Award als Beste revival, James Earl Jones zelf werd genomineerd voor een Olivier Award in de categorie Beste acteur.
In 2011 was Jones te zien op zowel Broadway als in Londen in het stuk Driving Miss Daisy met Vanessa Redgrave en Boyd Gaines. In 2012 was hij te zien in The Best Man met alweer een Tony nominatie als resultaat. En in 2013 ging Jones mee op een Driving Miss Daisy tournee doorheen Australië en dat gedurende maar liefst zes maanden, Angela Lansbury en Boyd Gaines waren toen enkele van zijn tegenspelers.