Een film draaien van drie uur en een half met een voorgeprogrammeerde pauze van vijftien minuten ertussen, inclusief aftelklok? Dat kon nog in de jaren vijftig en zestig. Cecil B. DeMille heten kon helpen, net als een Bijbels onderwerp of andere majestueuze pracht en praal die toen door de studio’s in de watten werd gelegd in de hoop zoveel mogelijk bezoekers in de zaal te krijgen.

Anno vandaag kan je met een dergelijk voorstel vooral rekenen op hoongelach bij de geldschieters, maar kijk … Brady Corbet kreeg het gedaan voor zijn derde langspeler als regisseur. Wat helpt om The Brutalist als evenementcinema te zien. Al is deze veredelde karakterstudie tegelijkertijd misschien wel de minst epische film ooit die deze luxeverpakking kreeg. Aan ambitie geen gebrek hier, en te oordelen naar de schier ontelbare meesterwerkrecensies en allerhande prijzen en nominaties – inclusief tien potentiële Oscarbeeldjes – die de film wist te verzamelen werd die ambitie meer dan beloond.

Wat het dubbel jammer maakt dat The Brutalist eigenlijk maar voor de helft een goede film is, en voor de andere helft een tegenvallende sof. Vallen soffen niet altijd tegen? Jawel, maar deze dan twee keer. Omdat er wel degelijk een (heel) goede film in deze onder zijn eigen gewicht ineenstuikend geheel zit.

Corbet en levens- en schrijfpartner Mona Fastvold willen veel vertellen in The Brutalist. En doen dat ook. Met een prijskaartje van amper tien miljoen deden ze dat zelfs heel economisch en vindingrijk. In het kort gaat het over de Hongaarse holocaustoverlevende László Tóth die na de tweede wereldoorlog in Amerika terechtkomt en in dienst wordt genomen door de heel rijke megalomaan Harrison Van Buren voor wie hij een monumentaal gebouw mag neerzetten als eerbetoon aan diens overleden moeder. Tóth mag dat doen omdat hij destijds in zijn vaderland een vooruitstrevend en experimenteel architect was.

Een insteek waarin Corbet veel substantie stopt: hoe de Amerikaanse droom een Amerikaanse nachtmerrie kan zijn, hoe immigranten het hard te verduren kregen/krijgen tegenover Amerikaanse suprematie, hoe het grote geld regeert over kunstenaarschap en vrije expressie … en zo zijn er vast nog wel een paar zaken die in de schaal der gewichtigheid worden geworpen zonder daarbij het publiek te bereiken. Waarschijnlijk doet het allemaal ook dienst als beeldspraak voor het filmmakerschap. Corbet werkte zeven jaar zo goed als onafgebroken aan The Brutalist. Indien alles vroeger in kannen en kruiken was, kreeg je hier trouwens geen Adrien Brody, Felicity Jones of Guy Pearce te zien, maar de aanvankelijk gecaste Joel Edgerton, Marion Cotillard en Mark Rylance.

Geen probleem uiteraard dat Corbet veel wil vertellen: binnen een tijdsbestek van drie uur en nog wat is daar ruimschoots tijd voor. Corbets zwaarwichtig kunstzinnige aanpak zal er wars van alle loftrompetten echter toe leiden dat hij onderweg passagiers zal verliezen. Het verhaal van Tóth beschouwelijk maken doet hij niet. Zeker niet na de pauze. De honderd eerste minuten van The Brutalist zijn meteen de beste. Omdat die best intrigerende opbouw je wel nieuwsgierig maakt naar de manier waarop Corbet het lot van zijn hoofdpersonage episch wil inbedden in het naoorlogse Amerika. Na de pauze gaat The Brutalist echter traag maar zeker het abstracte pad op. Lastig en spijtig, omdat je na pakweg twee uur en drie kwartier begint te voelen dat het je eigenlijk niet meer kan schelen wat er met Tóth of de rest van de personages gebeurt.

 In wat aanvankelijk een hecht verhaal was, steken steeds meer plotgaten en grote boodschappen de kop op. Of gebeuren er dingen die het verhaal metaforisch inkleuren en op microniveau weinig steek houden. Wie dan nog mee is of dat wil zijn … chapeau. Wie zich op dat moment potsierlijk in de zak gezet voelt … geen probleem, je hoeft er niet voor naar de filmdokter. Ook om de tonaal tenenkrommende epiloog mag je hoonlachen. En hou je zeker niet in om de kluit in je riet te voelen. The Brutalist vergelijken met andere epische immigrantentitels als The Godfather of Once Upon a Time in America – zoals her en der gebeurt – is volkomen zinloos, al was het maar omdat die twee titels enkel riet hadden. 

Eerlijk is eerlijk: The Brutalist heeft cinematografisch gelukkig meer dan genoeg fraais te bieden om zijn zelfverklaarde thematische pseudobelangrijkheid te overleven, en is in die zin zelfs een aanrader te noemen. Al was het maar omdat het nu eenmaal een van de (Amerikaanse) sleutelfilms van 2024 is. Vraag is of het dat ook zou zijn geweest indien Corbet zijn visie binnen een toegankelijker – en minder zwaarwegend – stramien op de cinefiele mensheid had losgelaten.

Dat alles op de eindgeneriek dan ook nog eens eindigt met de Italodiscodeun One For You, One For Me van La Bionda is helemaal mesjogge. Maar ook dat is naar het schijnt een bewuste keuze omdat kunstmaken nu eenmaal geven en nemen is. Voilà. En gij nu.