Afgaand op zijn reputatie van grensverleggend, eigenzinnig en visionair talent zou je het waarschijnlijk niet denken, maar publiek – en zelfs recensenten – waren niet altijd even lovend voor Stanley Kubrick.

Meer zelfs: voor The Shining kreeg hij zowaar een Razzienominatie voor slechtste regisseur. Al zegt dat meer over de organisatie van die awards dan over Kubrick, zeker omdat ze tijdens diezelfde eerste jaargang ook Brian De Palma en William Friedkin eenzelfde nominatie aansmeerden voor respectievelijk Dressed to Kill en Cruising. Gelukkig stopte het carnaval daar, en mocht Robert Greenwald de allereerste Razzie voor slechtste regie in ontvangst nemen voor Xanadu. Edoch, dit allemaal terzijde.

Niettegenstaande de aanvankelijk eerder matige ontvangst toonde The Shining uithoudingsvermogen en stamina, en inmiddels is vrijwel iedereen het erover eens dat dit een onvervalste klassieker is. The Shining mag dan niet de spannendste spookhuisthriller ooit zijn, het blijft een visueel verbluffend en popiconisch kijkstuk. Stephen King was echter geen fan van de verfilming van zijn roman uit 1977 omdat Kubrick de karakteropbouw overboord gooide en enkel maar (een deel van) de verhaalkapstok behield. Wel een beetje streng van King, want wars van de verdedigbare tegenkantingen kan je ook niet loochenen dat The Shining cinematografisch excelleert.

Nog iets waar King niet tevreden over was: het casten van een over de top gaande Jack Nicholson in de hoofdrol omdat die niet de karakternuance van zijn literair alter ego omvatte. King had het eerder voor pakweg Martin Sheen, Michael Moriarty of Jon Voight. En dat onevenwicht was er ook met het casten van Shelley Duvall: op de pagina een sterk personage, in de film is daar niets van terug te vinden.

Nicholson raast zich een weg door de plot als Jack Torrance, een ex-leraar met literaire ambities die zich met zijn vrouw (Duvall) en paranormaal begaafde zoon (Danny Lloyd) gedurende zes maand van de buitenwereld afzondert als winterconciërge in het Overlook Hotel in een door sneeuwstormen geteisterd Colorado, waar hij meteen ook probeert om een roman te voltooien. De stoppen slaan echter door als Nicholson/Torrance in de greep komt van mysterieuze kwade krachten die in het hotel huizen. En ook hier liggen de nuances anders dan in de roman.

Nicholson mag dan wel op het voorplan staan, de echte koopwaar van The Shining is uiteraard Kubricks bij vlagen majestueuze beeldpoëzie, inclusief geschiedschrijvende Steadicambeelden. Dreiging evoceren – zelfs tijdens momenten waarop er eigenlijk geen is – is een kunst die Kubrick hier tot in de puntjes beheerst. Zelfs al zijn het academische puntjes. Niet dat er iets anders te verwachten is van een man die een volledig luxehotel liet nabouwen in de EMI Elstree Studios en die meer dan een jaar nodig had om zijn film op te nemen. Van sommige scènes maakte hij meer dan honderd opnames, vaak tot grote frustratie van een zich alles behalve op haar gemak voelende Duvall – die een zenuwinzinking overhield aan de opnames – en zelfs Nicholson vond het na verloop van tijd welletjes. De spanningsopbouw wordt uitstekend ondersteund door heel wat showstoppende visuals en door een kippenvelsoundtrack. Die zou oorspronkelijk door Wendy Carlos en Rachel Elkind worden verzorgd, maar uiteindelijk koos Kubrick grotendeels voor een compilatie van imponerende stukken van klassieke grootmeesters als Ligeti en Penderecki.

The Shining ging in voorpremière met een speelduur van 146 minuten, maar vlak na de eerste vertoningen beval Kubrick de bioscopen die reeds een kopij hadden om aan het eind een ziekenhuisscène weg te knippen, waardoor de speelduur op 144 minuten kwam. Of hoe Kubrick zelfs tot na de release zijn film onder de loep bleef houden. De scène in kwestie is trouwens nergens bewaard geblijven: drie zwart-witstills en de uitgeschreven scène in het script is alles wat nog voorhanden is. Voor de Europese release haalde Kubrick nogmaals de schaar boven: ietwat misnoegd door de povere ontvangst in Amerika of al dan niet onder druk van Warner … feit is dat de versie die in Europa in de zalen kwam 119 minuten duurde en het dus met ruim vijfentwintig minuten minder materiaal moest stellen.

De Amerikaanse versie was lange tijd niet in Europa te zien: ook op video en dvd werd steevast de versie van twee uur aangeboden. Pas in 2019 werd de versie van 144 minuten officieel in Europa uitgebracht als re-release om de nakende veertigjarige verjaardag van de film in de verf te zetten maar vooral als extra duw in de rug voor de in 2019 uitgebrachte verfilming van de sequel Doctor Sleep. Maar dat is een ander verhaal. Net zoals dat van de uit 1997 stammende miniserie van Mick Garris die wel op Kings goedkeuring kon rekenen.

Hogenotenuitsmijter: in 2016 ging er in de Minnesota Opera ook nog een opera-uitvoering van The Shining in première. Jawel.