Wie ooit durfde denken dat William Friedkin een subtiel regisseur was, mocht die mening diep begraven na het zien van Cruising, een politiethriller die zich afspeelt in het krakende lederuniversum van homofiele sm-clubs. In de echte, niet in The Blue Oyster-varianten.

Al Pacino is een agent die zich undercover tussen de leren rakkers waagt in de hoop zo op het spoor te komen van een seriemoordenaar die het op homofielen heeft gemunt. De rode draad haalde Friedkin uit het in 1970 verschenen boek van journalist Gerald Walker. Philip D’Antoni – producer van Friedkins The French Connection – stelde Friedkin die roman voor, maar Friedkin toonde zich niet geïnteresseerd. De interesse kwam later: toen er midden jaren zeventig echte dode homoseksuelen werden aangetroffen, en toen een van de gearresteerden een figurant bleek te zijn die nog in The Exorcist had meegespeeld. Ook echt: agent Randy Jurgensen, die zich daadwerkelijk undercover in de gay bars waagde in de hoop de moordenaar te klissen, heeft een cameo in de film, en werkte meermaals mee met Friedkin aan diens films.

Friedkin wou Richard Gere in de hoofdrol, en Gere had eigenlijk al getekend toen hij op vraag van producent Jerry Weintraub aan de kant werd geschoven voor Al Pacino. Pacino was een bekende naam, Gere niet. Hollywoodwetmatigheid heet zoiets. De verstandhouding tussen Friedkin en Pacino was maar troebel: Pacino voelde zich niet op zijn gemak tijdens de opnames in de lederen etablissementen, en kreeg het helemaal op zijn heupen toen diverse protesten de kop opstaken tijdens het filmen. Organisaties die ijverden voor homoseksuele rechten vreesden dat ze in een negatief daglicht kwamen te staan, antihomoverenigingen dachten dan weer dat de film een pleidooi was voor de man in man-levensstijl. Pacino kreeg trouwens ook persoonlijke verwensingen naar zijn hoofd geslingerd. Hij toonde zich naderhand ook geïrriteerd omdat Friedkin door zijn montage aan het eind de indruk wekt dat Pacino’s personage best ook wel een moordenaar kon zijn. En dat was tijdens de opnames nooit aan Pacino meegedeeld. Friedkin is ervan overtuigd dat er in het echt meer dan één dader was, en hij trekt die overtuiging door in dit script.

Pacino’s onwennige vertolking is een van de redenen dat Cruising eerder een curiosum is dan een geslaagde film. Al is het toch vooral Friedkins eigengereidheid die verhindert dat Cruising een vuist maakt. Zijn moordplot is weinig boeiend geconstrueerd, en hij wil in de eerste plaats vooral shockeren. Zij het niet teveel. Tonen zoals het is, als het ware, en net op het randje van wat in de mainstreamcinema mag worden getoond. In die optiek is Cruising bijna een spiegelfilm van Paul Verhoevens eveneens in 1980 uitgebrachte Spetters.

Friedkin monteerde zijn eerste versie bewust te lang. Hij stopte zoveel mogelijk expliciete beelden als mogelijk in die versie, omdat hij wist dat de filmkeuring die toch zou verwijderen. En zo kon hij zonder al teveel problemen de dingen die hij wou tonen behouden. Uiteindelijk belandden er een veertigtal aanstootgevende minuten naast de montagetafel. De scènes in de nachtclubs werden allemaal gedraaid in de echte clubs, en alle figuranten zijn de gebruikelijke bezoekers die er gewoon hun ding aan het doen waren. Friedkin kreeg expliciet de toestemming van de grotendeels maffiagerelateerde eigenaars van de clubs om er op te nemen. En ook voor de rest draaide Friedkin zoveel mogelijk op echte locaties, tot in het echte lijkenhuis toe.

Brian De Palma toonde zich ook geïnteresseerd om Cruising te maken, maar hij kon de rechten niet verzilveren. Waarop hij zich dan maar op Dressed to Kill stortte. De hemel zij dank daarvoor.