Richard Kelly (zijn megafantastisch debuut “Donnie Darko” zit acht jaar na dato nog steeds stevig verankerd in het elementaire cinemageheugen) die een kortverhaal van de levende sf- en horrorlegende Richard Matheson (“The Incredible Shrinking Man”, “Duel”, “I Am Legend”) adapteert ?  Yep, dit is er eentje waarbij onze verwachtingen op zijn minst hooggespannen waren.

“The Box” (het kortverhaal uit 1970 heet 'Button, Button') werd “Twilight Zone”-gewijs al eens in 1986 verfilmd, en Richard Kelly geeft er niet geheel verwonderlijk een serieuze eigen(zinnige) draai aan. Het centrale gegeven blijft ideaal horrorvoer: een koppel krijgt bezoek van een mysterieuze man die hen een doos met een drukknop schenkt. Ze krijgen 24 uur bedenktijd of ze al dan niet op de knop drukken. Doen ze dat, dan krijgen ze een miljoen dollar, maar dan sterft er ergens ter wereld iemand die ze niet kennen. Drukken ze niet op de knop, dan krijgen ze geen geld (en hebben ze ook geen dode op hun geweten). Het koppel van dienst bestaat uit Norma (Cameron Diaz) en Arthur (James Marsden) Lewis. Zij is een lerares, hij een wetenschapper die hoopt bij de uitverkorenen te zijn die aan boord mag van een raket naar Mars. Op het moment dat Arlington Steward (een gehavende Frank Langella) op de stoep staat met het drukknopvoorstel, gaat het de twee net even iets minder voor de wind. De studietoelage voor hun zoon Walter wordt immers stopgezet, en ook Arthurs ruimtereis wordt geannuleerd. Het aanbod om snel even een miljoen dollar overhandigd te krijgen is dan ook aanlokkelijk. Maar schijn bedriegt. Norma en Arthur geraken hoe langer hoe meer verwikkeld in een mysterieuze plot waarbij Arlington hen steeds een stap voor is. En waarbij al snel duidelijk wordt dat ze niets of niemand nog kunnen vertrouwen…

Hoe hooggespannen de verwachtingen ook waren, we moeten eerlijk toegeven dat “The Box” geen gemakkelijke bevalling is. Wat op zich niet verwonderlijk is, daar Richard Kelly geen makkelijke films maakt. “Southland Tales”, zijn vorige prent, flopte wereldwijd en geraakte bij ons niet eens in de zalen, en heeft voor zover wij weten nog geen Benelux-dvd-release gekregen. Met “The Box” wou Kelly naar eigen zeggen bewijzen dat hij zijn eigen stijl kon incorporeren in een commerciële film die een groter publiek moet aanspreken dan zijn vorige, meer eigengereide experimenten. Een missie waar hij alvast in slaagde, maar de kans is klein dat iedereen (even) wild zal zijn van “The Box”.

Het duurt immers lang eer Kelly duidelijkheid schept in de chaos die hij creëert: het hoge “Body Snatchers”-gehalte van de film levert de nodige sfeervolle kippenvelscènes op, maar ergens rijst de vraag of het echt nodig was om het verhaal boordevol kronkelige bochten te stoppen, waarvan er heel wat niet worden verklaard, sommige te slordig zijn uitgewerkt en andere te abrupt worden afgebroken. Kelly’s voorliefde voor metafysische en surreële science-fictionabracadabra werkte voor het volle pond in “Donnie Darko”, hier laat hij links en rechts toch cruciale steken vallen. Want ook al is het uiteindelijk wel duidelijk wat de moraal van het verhaal is en wordt ook min of meer haarfijn uitgelegd wie Arlington Steward is, sommige scènes zijn gewoonweg niet te verklaren of zelfs compleet van de pot gerukt. En die rare kronkels ondermijnen uiteindelijk wel de (koop)kracht van een interessant sf-thrillergegeven.

Gelukkig blijft “The Box” niettegenstaande de inzinkingen intrigeren, niet in het minst omdat Kelly Mathesons proza in 1976 neerpoot. Op die manier kan hij een belangrijke rol geven aan spuuglelijk behangpapier en andere seventieshebbedingetjes, en kan hij het geheel ook nog eens inbedden in scheepsladingen paranoia, met een reis naar Mars als bijkomend mysterieus ingrediënt. En dat alles op de tonen van een moeilijk in een hokje onder te brengen soundtrack van de Canadese groep Arcade Fire. “The Box” is een hersenbreker voor de fans van te nemen of te laten-cinema: alle commercialiteit ten spijt, heeft Kelly toch vooral opnieuw een cultfilm gemaakt. De schurk.