Vijf prijzen op het Filmfestival van Venetië: Saint Omer, het fictiedebuut van documentairemaakster Alice Diop kende van meet af aan een start onder een goed gesternte. Al dekt fictie maar de halve lading, aangezien Saint Omer eigenlijk grotendeels gebaseerd is op ware feiten. De namen van de personages corresponderen weliswaar niet met die van de echte betrokkenen, de centrale verhaallijn is wel degelijk echt.

In 2013 laat een Frans-Senegalese moeder haar babydochter van vijftien maand achter op een strand in Pas-de-Calais met de verdrinkingsdood als gevolg. Het proces dat volgde in 2016 kreeg veel media-aandacht in Frankrijk en ook Diop raakte gefascineerd door de zaak. Zozeer zelfs dat ze het proces meevolgde vanuit het publiek. En het zijn die ervaringen die de spil vormen van deze met genreomschrijvingen spelende film: rechtbankdrama, rechtbankthriller, humaan drama, faux documentaire … het is van alles wat. Thriller weliswaar het minst.

Diop eigende zichzelf het alter ego toe van de zwangere journaliste en schrijfster Rama (Kayije Kagame). Haar blik op het proces waar de moeder (Guslagie Malanga) terechtstaat voor kindermoord is de echte narratieve spil. Rama ontdekt immers nogal wat parallellen tussen zichzelf en de aangeklaagde Laurence: beide delen dezelfde Afrikaanse achtergrond, beide hebben een relatie met een blanke man, beide hebben een hobbelige verstandhouding met hun moeder, beide moeten hun draai zien te vinden in een cultuur die eigenlijk niet die van hen is. Het abstracte en kille van Laurences daad wordt op een bepaald moment zelfs gelinkt met de – om het even kort door de bocht gaand uit te drukken – Afrikaanse heksenfolklore. Wat maar een deel van het verhaal is dat als consensus brengt dat gruweldaden die voor de buitenwereld onbegrijpelijk lijken voor de dader even onbegrijpelijk kunnen zijn en een oorsprong kunnen vinden in een diepgeworteld existentialisme dat wordt mee bepaald door genetica, familie en (raciale) aanvaarding en afstoting. Voorwaar een zware hap.

Diop trekt het verhaal open naar een vrouwenportret waarin de angst voor en onwennigheid van het moederschap zowel op micro- als macroniveau wordt bekeken en gejuxtaposeerd: niet alleen tussen twee vrouwen, maar ook tussen twee culturen. Voorwaar een zware hap, bis.

Diops heel persoonlijke en vaak zwaar intellectuele benadering maakt van Saint Omer bij tijd en wijlen een heel hermetische kijkervaring. Zo trekt ze met naam en toenaam parallellen met de Griekse mythe rond Medea die de zonen die ze met Jason – die van de Argonauten – deelt om het leven brengt. De lijn wordt zelfs zo ver doorgetrokken dat Diop op een bepaald moment een fragment van Passolini’s Medea uit 1969 – met Maria Callas in de titelrol – in de narratie integreert.

Stilistisch opvallend en geslaagd is Diops keuze om het proces heel gedetailleerd en met lange takes in beeld te brengen: heel wat van de dialogen komen zelfs ad verbatim uit het echte proces. Los van de overkoepelende parallellen tussen de twee vrouwen die Diop wil trekken en los van het feit of ze daarin slaagt of niet, is de feitelijke reconstructie van het proces alvast een sterk staaltje cinematografisch meesterschap. Of dat voldoende is om ook de ziel van de film te laten resoneren is een afsluitwaardige vraag.

Gezien op Film Fest Gent.