Hollywood begint/blijft dapper films afleveren die de ‘war on terror’ veroordelen of becommentariëren, maar dusver heeft het gros van die films last van koudwatervrees. De aanklacht tegen de vaak niet zo frisse oorlogspraktijken is er wel, maar tegelijkertijd laten de makers ook zien dat de terroristische dreiging vanuit het Midden-Oosten reëel is en blijft. Kwestie van het Amerikaans apparaat toch nog als ‘the conquering hero’ te kunnen weergeven. Dit euvel was zeer duidelijk in The Kingdom, en ook Rendition (een aanklacht tegen de willekeurige ontvoeringen/ondervragingen/martelpraktijken door de CIA) gaat niet voluit. Misschien dat het interessanter wordt als de golf films waarin de impact van de situatie in het Midden-Oosten voor de burger op het thuisfront centraal staat, in onze zalen arriveren. Volgende maand waagt Crash-regisseur Paul Haggis alvast zijn kans met In the Valley of Elah.

Rendition concentreert zich op de controversiële door de CIA goedgekeurde ondervragingen/martelpraktijken van vermeende terroristen. Fysisch gebeurt het martelen vaak niet door Amerikanen, maar dat is een akkefietje in dossiers die volledig met medeweten van de Amerikaanse autoriteiten worden opgesteld en geauthoriseerd. Hoeveel van die ondervragingen daadwerkelijk leiden tot nuttige tips om aanslagen te voorkomen is niet geweten. Hoeveel onschuldigen op de pijnbank belanden ook niet. En hoeveel gefolterden zich na hun vernedering alsnog laten inpalmen voor terroristische aanslagen tegen het gehate Westen ook niet. Heeft het met andere woorden zin om geweld met geweld te bevechten en is het eigenlijk logisch dat mensen worden gemarteld om informatie prijs te geven, daar de kans groot is dat die informatie later toch niet blijkt te kloppen. De film is niet gebaseerd op ware gebeurtenissen, maar het had gekund. Er zijn immers genoeg voorbeelden bekend van opgepakte onschuldigen waarvan de CIA naderhand moest toegeven dat ze de verkeerde persoon hadden opgepakt.

De manier waarop zo’n persoon wordt gearresteerd is alvast spectaculair. De chemische ingenieur Anwar El-Ibrahimi (Omar Metwally) wordt na een lezing in Kaapstad bij zijn aankomst op het vliegveld van Washington uit de menigte geplukt door veiligheidsagenten die hem naar een aparte kamer meetronen. Van daaruit verdwijnt hij direct (zwarte kap over het hoofd) naar een geheime ondervragingsruimte, en daarna wordt hij naar een groezelig martellokaal ergens in Noord-Afrika gevlogen. Anwar wordt gearresteerd nadat een bomaanslag op een drukke marktplaats ook het leven kostte aan een Amerikaanse CIA-medewerker. De CIA traceert telefoontjes van de verdachte naar de gsm van Anwar en besluit stante pede om hem te ontvoeren en te ondervragen. Op het thuisfront maakt Anwars echtgenote Isabella (Reese Witherspoon) zich zorgen over de verdwijning van Anwar (volgens de vluchtmaatschappij was hij niet aan boord) en contacteert ze een oude klasgenoot (Peter Sarsgaard) die op het kabinet werkt van een senator. Zo ontdekt ze dat Anwar op vraag van CIA-directeur Corrine Whitman (Meryl Streep als duivel zonder Prada) is gearresteerd.

Ook op het appel: kersvers CIA-agent Douglas Freeman (Jake Gyllenhaal) die de martelingen van Anwar bijwoont en uiteindelijk zijn geweten boven zijn job plaatst, en de dochter van de plaatselijke ondervrager die zonder het zelf te weten een relatie heeft met een zelfmoordterrorist. Het is vooral die laatste verhaalwending die overbodig oogt. Op zich heeft ze niets te maken met de centrale thematiek van de ‘gedwongen ontvoeringen’, ze zorgt er eerder voor dat we nog maar eens zien hoe gevaarlijk de indoctrinaties van de zelfmoordterroristen zijn voor het Westen. Het enige positieve aan die verhaallijn is dat het einde verrassender is dan je op het eerste zicht zou denken. Een mooi filmisch trucje dat je echt niet voelt aankomen, en dat is altijd mooi meegenomen.

Gavin Hood (Oscarwinnaar met zijn overschatte Zuid-Afrikaans sloppendrama Tsotsi) levert al bij al een boeiende thriller af die vooral logistiek in orde is en veelvuldig tussen scènes in Amerika en het Midden-Oosten springt. Op zich stemt het scenario tot nadenken: de makers durven het aan om de destijds door Clinton goedgekeurde en door Bush (na 9/11) veel meer toegepaste schemerzonetechnieken aan te klagen en in vraag te stellen. Toch kleurt de film zelden buiten de lijntjes. De cast is attractief, al is het geheel af en toe te manipulerend: moet je maar eens zien hoe Witherspoon hoogzwanger (bijna bevallend zelfs) de confrontatie met Streep aangaat. Een net thrillerdrama dus, maar p(l)akken doet het lang niet altijd. Dusver blijft Syriana de enige recente Midden-Oostenfilm die zich tot meer dan een visie leent.