Hoeveel medelijden kan je hebben met een bataljon Amerikaanse sluipschutters die gefrustreerd operatie Desert Storm zag 'floppen' omdat ze ocharme geen schot konden lossen ?  Was hun oorlog wel geslaagd geweest indien ze een paar Iraakse militairen en al dan niet toevallige passerende Koeweitse burgers naar het hiernamaals hadden geknald ?  Wanneer is een oorlog een goede oorlog ?  Geen gebrek aan interessante vragen in Jarhead, maar ze worden helaas niet allemaal (boeiend) beantwoord.

Jarhead is gebaseerd op de in 2003 gepubliceerde memoires van ex-marinier Anthony Swofford (vertolkt door Jake Gyllenhaal). Hij deed er zijn opleiding in een bootcamp, zijn ervaringen tijdens de Golfoorlog in 1991 en de nasleep van zijn oorlogservaringen uit de doeken. De training vertoont veel raakvlakken met die uit Stanley Kubricks Full Metal Jacket (al heeft Mendes genoeg aan één scéne om zijn punt te maken) en toont wat we al wisten : in het (Amerikaanse) leger worden de recruten letterlijk en figuurlijk murw geslagen en stelselmatig vernederd tot wanneer ze zich geen menselijke waarden meer herinneren en ze enkel nog maar in termen van 'kill kill kill' kunnen denken. En vaak worden ze al in het oorlogsgebied aan hun lot overgelaten, ook al omdat het Amerikaanse militaire apparaat nogal zware inschattingsfouten maakt tijdens hun missies (ook bij een 'propere' oorlog zoals die in 1991). Weinig lof dus voor het militaire denkwezen in Jarhead. Het is dan ook geen wonder dat het Pentagon en andere militaire instanties resoluut elke medewerking weigerden.

Sam Mendes' adaptatie van Swoffords memoires heeft alles in zich om een sterke anti-oorlogsfilm te zijn, maar het resultaat voldoet niet aan de verwachtingen. Je kan het ook als postmoderne ironie bekijken : de kijker zit net als de personages te wachten op iets dat nooit gebeurt, en dat levert niet echt een bevredigende kijkervaring op. Meer nog, het ontbreken van een sterk narratief ankerpunt begint in het tweede uur zelfs danig op de op de proef gestelde zenuwen te werken. Swofford wordt in het begin van de film als een intellectueel voorgesteld (hij leest Camus in plaats van plaatjes te bekijken in Playboy), maar hij is al snel onderling uitwisselbaar met de andere afgestompte zonen van Uncle Sam.

Er zijn vele kleine sterke scènes, maar als geheel zakt de film te vaak als een natte dweil in elkaar. Het zijn de details die het doen : zo vliegen de mariniers niet in een vrachtvliegtuig naar Koeweit, maar wel met een eersteklasburgervliegtuig, inclusief stewardessen. Mendes toont ook hoe de hiërarchie in het leger behoorlijk stinkt (zelfs letterlijk, getuige de scène waarin Swofford uitwerpselen moet vernietigen) en hoe embedded oorlogsjournalistiek vaak bizarre vormen aanneemt (het met gasmaskers gespeelde partijtje American Football te spelen om de cameraploegen te plezieren).

De buitenopnames werden gefilmd in een vallei in Californië, in Mexico en in studio's van Universal. De decors zien er tijdens de (bijna) oorlogsscènes alvast imposant uit, zeker wanneer de mariniers rondtrekken tussen de brandende oliebronnen (allemaal digitaal in beeld gebracht trouwens). Maar hoe cinematografisch adept Mendes zijn film ook inkleedt, het is en blijft een teleurstellend pamflet dat nooit echt in een broodnodige stroomversnelling geraakt. En voor de liefhebbers van nutteloze statistieken : Jarhead bevat 278 keer het woord fuck of een afgeleide daarvan. Veel telgenot.