Beminde gelovigen, soms dekt de titel de lading. In het toepasselijk getitelde “Doubt” bijvoorbeeld staat twijfel voortdurend op het voorplan. Verantwoordelijk voor deze geniale vondst is John Patrick Shanley, in 1987 oscarwinnaar met zijn script van “Moonstruck” en in 1990 verantwoordelijk voor het bizarre en geflopte “Joe Versus The Volcano”. Voor de completisten en filmquizzers voegen we er graag aan toe dat daarna nog de scenario’s voor “Alive” en de Michael Crichtonadaptatie “Congo” volgden vooraleer Shanley van de filmradar verdween. Al zat de man schijnbaar niet stil, en schreef hij het toneelstuk “Doubt” dat in 2004 met veel theatertromgeroffel werd onthaald. Shanley heeft van dat toneelstuk nu ook zelf de filmversie geschreven en geregisseerd, en maakt daarmee een opgemerkte retour. Denken we. Die twijfels hé.

Plaats des onheils is een katholieke school in de New Yorkse Bronx anno 1964. Priester Flynn (of is het een pater, en is er een verschil ?) is de charismatische lijm van de christelijk geïnspireerde goegemeente, en kan op zondag steeds rekenen op een dichtbevolkte kerk voor het wekelijks sermoen. Dat Flynn het ook altijd even niet weet blijkt tijdens zijn preek over twijfel, waarin hij verkondigt dat mensen elkaar vaak opzoeken in tijd van vertwijfeling, dat net als geloof een band tussen gemeenschappen kan smeden. De preek wordt met argusogen bestudeerd door moeder overste (of is het gewoon een non ?) Aloysius (Meryl Streep, met een karakternaam die uit de begijnen bij Jommeke lijkt geplukt). Die vraagt zich af waarom Flynn zo openlijk de kaart van de twijfel trekt, alsof hij zelf iets lijkt te verbergen. Aloysius moet sowieso niet veel weten van Flynn, van wie ze stiekem denkt dat hij oneerbare dingen doet met de misdienaars, zelfs al heeft ze daar geen echte bewijzen voor. Wanneer zuster James (prinses Giselle van Andalasia, in wie ook Amy Adams te herkennen valt), aangespoord door de vermoedens van Aloysius, laat vallen dat Flynn op een dag een van de misdienaars uit de klas liet halen en dat de jongen daarna ‘van streek’ was, ziet Aloysius geen enkel obstakel meer om Flynn openlijk aan te vallen. De bitch.

Waar zowel gelovigen als ongelovigen het moeiteloos over eens kunnen zijn is dat er uitstekend geacteerd wordt in “Doubt”. Zowel Hoffman, Streep, Adams als Viola Davis zijn genomineerd voor een oscar in een acteercategorie. Bij de eerste drie meer dan verdiend, bij Viola Davis mag er gerust met de wenkbrauwen worden gefronst daar het brave mens maar in één scène te zien is. Adams weet precies de juiste naïviteit en onschuld van haar karakter te treffen en is de perfecte wig tussen de subtiele souplesse van Hoffman en de haar duivels ontbindende Streep. Streep heeft trouwens geen dankbare rol: wild gesticulerend en uitgerust met het gelaat van een sadistische akela op speed maakt ze op de schoolgronden jacht op spijbelaars, babbelkousen, onbeschofteriken en vroege bekeerlingen van de draagbare transistorradio. En ook van balpennen moet ze niets weten. Ieder zijn meug. Kortom, een mens zou voor minder medelijden krijgen met de geplaagde Flynn. Tenzij hij natuurlijk echt een pedofiel is.

Het antwoord op de centrale doet-ie-het of doet-ie-het-niet-met-de-kindertjes-vraag blijkt uiteindelijk niet de voornaamste bestaansreden van de film, die vooral de nadruk legt op dialoogduels in sobere sacrale decors. Het feit dat het antwoord in het midden blijft, en het lange voorspel uiteindelijk niet naar een al dan niet verhoopte spectaculaire climax leidt, zorgt ervoor dat de kans groot is dat de strijd tussen de zuster en de priester niet echt onder de poriën kruipt. Hoe goed er ook wordt geacteerd en hoeveel verbaal vuurwerk de karakterstudies ook opleveren, ergens laat de film een onvoldaan gevoel achter. Ook al een beetje omdat Shanley nergens lijkt te willen verbergen dat “Doubt” een verfilmd toneelstuk is. Meer dan wat tussenshots van een winters landschap tussen de verschillende dialoogscènes door moet je niet echt verwachten.

Als je er in slaagt om door de minimalistische omkadering te kijken en je je niet blind staart op de thematiek die hoe erg ook nergens wereldschokkend is (de actualiteit heeft de fictie op dit gebied ingehaald), heeft “Doubt” echter genoeg te bieden om licht cinefiel euforisch na het zingen op de eindgeneriek statig uit de filmkerk te schrijden. De strijd tussen Flynn en Aloysius is immers niet zomaar de strijd tussen twee individuen. Het is tegelijkertijd de strijd tussen die van man en vrouw. Aloysius kan het schijnbaar moeilijk verkroppen dat Flynn het voor het zeggen heeft op de school, en dan moet zij ook nog eens rapport uitbrengen aan een ‘monseignijour’ als ze grieven en klachten heeft. Een ongezonde dosis ‘battle of the sexes’-jaloezie kan dus ook meespelen in haar beslissing om Flynn aan de schandpaal te nagelen. Ook de kloof tussen het verleden en de toekomst (de moord op Kennedy staat symbool voor de vermoorde onschuld) en die tussen geloof en ongeloof meandert door het scenario. Moet er een bewijs zijn om iets te geloven, of kan je als gelovige zomaar alles wat je wil voor waarheid aannemen ?  En moet er überhaupt een bewijs zijn om een pedofiele priester uit de parochie te verwijderen ?  En wat te denken van de staart in het verhaal wanneer blijkt dat Aloysius met haar neus tegen de ironische logica en hiërarchie van haar eigen geloof en logica botst ?  Heel veel vragen en (tussen pot en miswijn) ook heel wat antwoorden. Of je die wil vinden en ze al dan niet als aannemelijk ervaart is afhankelijk van de mate waarin je bereid bent om mee te glijden in de dilemma’s van het kerkvolkje. Een cinefiel psalmenboek binnen handbereik kan waarschijnlijk helpen om dit zich traag openend filmpje echt naar waarde te schatten.