Intrigerende trillers rond bovennatuurlijke en paranormale gebeurtenissen, bijna allemaal films die je moét gezien hebben, films ook waar het lezen van een recensie alleen aangewezen is als die 100 % spoiler free is (ok voor deze Split bespreking…), de meester zelf die steevast in elke film wel op één of andere manier in beeld komt, knipogen naar vorige of nog aankomende langspeelfilms, dat moet zo’n beetje een korte samenvatting zijn van het oeuvre tot nu toe van M. Night Shyamalan.

Na The Visit, ook al zo’n film met een heerlijk en verrassend einde, probeert Shyamalan nu zo mogelijk nog beter te doen met een film waarin een gestoorde ziel als Kevin (James McAvoy die met dit personage met stip binnenkomt in de lijst van filmpsychopaten Top 100 van de laatste jaren) centraal staat.  Zoals je in de rolverdeling bovenaan deze bioscooprecensie kunt zien is Kevin meer dan enkel Kevin (waarmee hij ook al met stip binnenkomt in het Top 30 lijstje van films waar acteur x of actrice y meer dan één rol vertolkt in dezelfde film). In het geval van Split negen om precies te zijn (van de 23 bestaande in zijn dossier), elk met hun eigen kenmerken, hun eigen onhebbelijkheden, hun eigen stoornis, hun eigen outfit, hun eigen attitude.

Dokter Fletcher (Betty Buckley die je misschien nog kent van The Happening) is de psychiater die door het psyche-bos de respectievelijke persoonlijkheidsboompjes nog probeert te zien. Fletcher is een autoriteit op vlak van deze specifieke psychische stoornis waarbij mensen één lichaam hebben met verschillende geestelijke bewoners die elk op hun manier voor de dag komen. En Kevin is voor haar een wel heel uitzonderlijke case. Maar hij is haar enige patiënt die niet langer op afgesproken tijdstippen een afspraak maakt met haar maar meer en meer van de mail-mogelijkheid gebruik maakt om op korte termijn een gesprek met haar te forceren.  Ze kent de manier van denken van deze psychische toch heel wel complexe patiënt of… tenminste, dat denkt ze toch. Er is immers heel wat meer aan de hand dan zij in het psychiatrisch snotje heeft maar dan is het eigenlijk voor velen al te laat…

M. Night Shyamalan zat met The Visit terug op het goede spoor, ondersteund door een wereldwijde opbrengst van meer dan 100.000.000 dollar.  Het heeft voor een stuk te maken met de volledige onafhankelijkheid waar hij zich ook nu weer van verzekert door de film volledig zelf te gaan financieren. Zijn doel om elke keer weer iets nieuws te doen dat nog niemand eerder heeft gedaan of gemaakt is natuurlijk niet zonder gevaar als je op deze independent manier van filmmaken een product wil afleveren dat overal ter wereld moet kunnen verkocht worden. Ook nu weer ging de filmmaker in zee met Jason Blum die met zijn Blumhouse Productions net als in The Visit de beste keuze was, gelet op het voorgaande.

De aanpak voor Split verschilt maar op weinig vlakken dan die waarmee The Visit werd gemaakt.  Zo koos men ook nu weer voor een aantal actrices die nauwelijks of niet gekend zijn bij het grote publiek. Anya Taylor-Joy die de rol van Casey vertolkt maakte haar debuut weliswaar al in The Witch maar zo goed gekend bij het grote publiek is ze nog niet. Idem voor Jessica Sula die Marcia speelt in de film, The Honeytrap op haar cv heeft staan en voor Scott Frank de miniserie Godless heeft opgenomen, één die overigens een Netflix-bestemming heeft. En dan is er nog Haley Lu Richardson in de rol van Claire. Zij heeft weliswaar al vijf jaar ervaring maar Split is ongetwijfeld haar beste film tot nu toe.

Het provocerend verhaal in Split focust zich over wat in vaktermen D.I.D. wordt genoemd, Dissociative Identity Disorder, een psychische stoornis die gekenmerkt wordt door een individu met meerdere persoonlijkheden – een gespleten persoonlijkheid dus als het ware – waarbij elk van hen 100 % gelooft dat ze zijn wie ze zijn en zich daar dus ook volledig naar gedraagt. De stoornis, de ziekte als je wil, is iets wat Shyamalan niet onbekend is, want hij maakte er tijdens zijn studies aan de universiteit van New York al kennis mee. Door de jaren heen bleef hij altijd gefascineerd omtrent de verschillende theorieën die zijn opgebouwd rond de betreffende diagnose. Bij het schrijven van het scenario had hij gesprekken met psychiaters met praktische ervaring in dat specifieke domein om zo een concreet beeld te krijgen hoe die zich gedragen in hun relatie en tijdens sessies met hun patiënten.

Shyamalan heeft voor Split dus weer diep gegraven in de menselijke psyche om tot dit eindresultaat te komen. De film schiet heel snel uit de startblokken want na een snelle introductie van de drie meisjes die een belangrijke rol spelen in dit gruwelverhaal krijg je de gestoorde Kevin al op je filmbord.  Enkel nog een parallel verhaallijntje toevoegen – dat van Kevin en Dokter Fletcher – aangevuld met een reeks van flashbacks om Casey wat beter te kunnen plaatsen en klaar is Kees. Zo eenvoudig lijkt films maken wel. Althans, als je Night Shyamalan heet tenminste.

James McAvoy zet een beklijvend angstaanjagende psychopaat-personage neer op indrukwekkende wijze. Er zijn momenten dat je, enkel op basis van zijn gelaatsuitdrukking en nog voor hij een woord heeft gezegd, weet naar welke rol/personage hij zonet is overgeschakeld. Het is beangstigend om zien, temeer omdat er bij heel wat scènes geen concrete dreiging uitgaat van hem. De gesprekken met zijn dokter en toeverlaat dokter Fletcher bijvoorbeeld. De rol(len) moet(en) voor McAvoy een enorme opgave maar ook uitdaging geweest zijn, zeker als je weet dat Shyamalan nogal eh… veeleisend is op dit vlak en dat is nog zachtjes uitgedrukt. Het personage van Hedwig in de film bijvoorbeeld. Die spelen als een simplistische versie van een volwassene is iets wat de meesten zouden doen volgens de filmmaker maar volgens hem bestond de kunst erin die te spelen als een échte, intelligente jongen van tien jaar oud. En James McAvoy, die kan het als geen ander.  Hij beheerst zijn rollen zelfs in die mate dat hij in één en dezelfde scène heel snel na mekaar kan wisselen van personage. Met een piekje op dit vlak naar het einde van de film toe.

De films van Shyamalan zijn telkens weer anders en daar is Split geen uitzondering op. Ook nu weer weet je dat hij naar het einde weer een filmkonijn uit de wel zeer hoge Shyamalan-hoed zal toveren en hij breekt gelukkig niet met de traditie. Onverwacht voor ons was dan weer dat de regisseur het deurtje van Split niet volledig sluit op het einde van de film. Niet dat we bij dit soort van films nood hebben aan een ‘eind-goed-al-goed’ einde – wel integendeel - maar gelukkig staat de scenariodeur volgens ons niet wijd genoeg open om voor een sequel te moeten vrezen. Ook al even speels en ondeugend als vroeger: het laatste shot en vooral wie daar nu nog eens in beeld komt zeg. Waarna de eindaftiteling start, ook al in split (screen) mode.

Shyamalan heeft met Split dus weer een sterke, splijtende, psychologische thriller gemaakt.