Er zit duidelijk goe poeder in Scorseses creatieve en ogenschijnlijk onverslijtbare motor. Momenteel werpt hij zich op het door Netflix meegeproduceerde maar wel degelijk voor de bioscoop bestemde “The Irishman”, een gangsterdrama met Robert De Niro, Al Pacino en Joe Pesci. Als er een film is die redemptie kan brengen voor de gehavende of momenteel onzichtbare carrière van deze drie acteerlegendes, dan is het ongetwijfeld Scorsese wel. Met wat geluk scoort Scorsese zelfs een commerciële hit, al dan niet een even grote als zijn door jong en oud omarmde “The Wolf Of Wall Street”. Met “Silence” brak Scorsese weinig potten aan de kassa. Niet geheel verwonderlijk, daar zijn sacrale passievol project over jezuïeten in Japan in de 17e eeuw enkel maar de die hards onder de meest ardente cinefielen naar de zaal kon krijgen. Uit de boot gevallen gelovigen kunnen zich nu in de eigen woonkamer onderwerpen aan Scorseses cinematografische kunstenaarschap.

“Silence” is een film die Scorsese - die voorafgaand aan zijn filmcarrière een priesteropleiding volgde - al heel lang wou regisseren. In 1989 maakte hij voor het eerst kennis met de gelijknamige historische roman van de Japanse auteur Shusaku Endo. Een boek dat in 1971 al een Japanse verfilming had gekregen. Scorsese kocht de rechten op de roman, maar wist dat hij op de hielen van het controversiële Maria Magdalena-kietelende “The Last Temptation Of Christ” geen financiering zou kunnen krijgen voor een nieuw religieus epos. Ook vond hij de tijd nog niet rijp om het verhaal naar zijn hand te zetten. Toch liet hij het project niet los, en samen met Jay Cocks - een voormalig filmrecensent met wie hij ook Edith Whartons “The Age Of Innocence” adapteerde - werkte Scorsese geregeld verder aan het script. Maar niet snel genoeg volgens de belangrijkste Italiaanse geldschieter die dringend resultaat wou zien, en Scorsese zelfs een proces aandeed wegens contractbreuk.

Ergens rond 2010 zag het er naar uit dat de productie eindelijk kon opstarten met Daniel-Day Lewis, Benicio Del Toro en Gael Garcia Bernal als potentiële hoofdrolspelers. Het project viel pas echt in de juiste plooien toen producent Irwin Winkler - met wie Scorsese het meesterwerk “Raging Bull” draaide - besloot om een handje toe te steken. Winkler wist wereldwijd aanvullende geldschieters te vinden zodat Scorsese met zo’n veertig miljoen dollar aan de slag kan en naar Taiwan vertrok om er ‘zijn levenswerk’ te filmen. Niet meer met Lewis, Del Toro en Bernal, maar met Liam Neeson, Andrew Garfield en Adam Driver op sleeptouw.

Boeiend is het op ware feiten gebaseerde “Silence” in elk geval. In de 17e eeuw probeerden Portugese jezuïeten de Japanners te bekeren tot het christendom. Zonder slag of stoot ging dat niet: nadat een opstand van Japanse katholieken - bekend als verborgen christenen - werd neergeslagen door het shogunaat, namen de vervolgingen en folteringen nog toe. En de Japanse militaire bevelhebbers draaiden hun hand niet om voor een yikes-foltertechniek meer of minder. Leeuwen en arena’s hadden ze daar niet voor nodig. Ergens rond 1630 krijgen de Portugese padres Rodrigues en Garupe (Garfield en Driver) te horen dat hun mentor Ferreira (Neeson) verdween in Japan en zelfs zijn geloof in God heeft afgezworen. Waarop de twee zich naar Japan begeven om Ferreira terug te vinden. Gaandeweg zien de twee met eigen ogen de hardheid van de onderdrukking van de Japanse christenen, en wordt hun eigen geloof eveneens zwaar op de proef gesteld. De enige manier om in leven te blijven blijkt - net als Ferreira - het verloochenen van hun godadoratie.

Met een speelduur van twee uur en veertig minuten - de eerste versie klokte naar verluidt af op drie uur en een kwartier - stelt Scorsese zijn publiek meermaals op de proef. Hoe meesterlijk cinematografisch alles ook oogt, “Silence” is een lange zit en dat zal je zelfs in je eigen sofa voelen. Toch zou het jammer zijn om de film te veroordelen voor dat bewust traag en onthaastend tempo. Schoonheid komt voor hij die wachten kan: ’t zou een apostelwijsheid kunnen zijn. Opvallend is dat je het in een religieus drama-hok geplaatste “Silence” eigenlijk ook als een robuuste avonturenthriller kan bekijken: soms lijkt het zelfs alsof tijdens het hoge gras eensklaps een flard van de “Colonel Bogey March” kan opduiken. Op het gore geweld spaart Scorsese ook niet. Religieuze oppressie: het is duidelijk niet voor doetjes.

Dus ja, “Silence” is mooie cinema, zij het misschien net die tikkel te afstandelijk, theatraal en uitgesponnen om er compleet cinemaorgastisch van te worden. Al is er cinematografisch nauwelijks een speld tussen te krijgen, mag Andrew Garfield na “Hacksaw Ridge” een nieuwe parel aan zijn acteerkroon toevoegen en zorgt de interessante historische context voor een boeiende omkadering. Niet voor iedereen dus, deze “Silence”, maar in elk geval gefundenes hostiefressen voor iedereen die zijn geloof in eigenzinnige auteurscinema nog niet heeft verloren.