Na het bekijken van dit hartverscheurend relaas in de media lezen dat de spanningen in Bosnië-Herzegovina terug oplopen … er zit een duister cynisme in. De burgeroorlog in voormalig Joegoslavië (1992 – 1995) leidde immers naar de ergste genocide in Europa sinds de tweede wereldoorlog. En het is die genocide die op 11 juli 1995 plaatsvond in Srebenica die centraal staat in Quo Vadis, Aida?, gedreven cinema met een vuist, een hart en een ziel. Dankjewel, Jasmila Žbanić.

De bewoners van de stad Srebenica stonden eigenlijk onder de bescherming van de Verenigde Naties. Die hadden een bataljon Nederlandse militairen afgevaardigd om de omgeving veilig te houden en de bevolking te beschermen tegen het bezettingsleger. Heel wat van de inwoners zaten samen in een militaire zone, ettelijke duizenden kampeerden er voor. Toch konden (of wilden) de Nederlandse VN-troepen niet verhinderen dat de Bosnisch-Servische divisies van Ratko Mladic op 11 juli het complex binnenstapten om iedereen te deporteren met bussen en vrachtwagens. Families en gezinnen werden van elkaar gescheiden en de mannen en jongens werden genadeloos geëxecuteerd. Het dodentol liep op tot meer dan 8300 slachtoffers, waarvan er dusver zo’n 6800 zijn geïdentificeerd.

Žbanić gebruikt de historische achtergrond voor een fictief verhaal waarin ook ware feiten zijn verwerkt. Centraal staat Aida (Jasna Đuričić), een voormalige lerares die nu als tolk voor de VN werkt en als werknemer op de veilige lijst staat. Ze verblijft in het militaire complex om het Engels van de Nederlanders te kunnen vertalen voor de mensen die er zijn ondergebracht of buiten wachten. Omdat het complex vol zit, worden geen nieuwe mensen meer toegelaten. Aida doet er alles aan om haar man en twee zonen alsnog binnen te krijgen en hen later ook te verbergen voor de troepen van Mladic.

Quo Vadis, Aida? werkt zowel als drama, thriller en als historische reconstructie. Žbanić wil niet dat de genocide van amper een kwarteeuw geleden wordt vergeten en nog minder dat de huidige generatie er niet van op de hoogte is. Wat het feit dat er terug een broeihaard aan het smeulen is in gebieden waar de strijd destijds werd uitgevochten bijna onbegrijpelijk maakt. Pamflettaire cinema met de vuist op tafel die nergens vervalt in preken of veroordelen: Žbanić heeft genoeg aan cinematografische adrenalinefinesse om haar harde reconstructie doel te laten treffen. In de cast is het ook nog uitkijken naar Johan Heldenbergh die de rol van de Nederlandse bevelhebber Thom Karremans vertolkt. Een man die naderhand zwaar onder vuur kwam te liggen voor zijn machteloosheid, zeker omdat algemeen wordt aangenomen dat hij op de hoogte was van de plannen van Mladic. Dat hij in Nederland dan ook nog eens promotie kreeg was voer voor een stevige controverse. Intense cinema die het verdient om door zoveel mogelijk mensen te worden gezien.

Wie zich de dvd aanschaft krijgt er ook nog een boeiende ‘making of’ bij waarin Žbanić en leden van de cast en crew vertellen waarom deze film zo belangrijk is. Gekoppeld aan setbeelden van de opnames die onder extreme, warme omstandigheden plaatsvonden. Ook de gedrevenheid van de figuranten – velen van wie destijds in het getroffen landsdeel woonden – komt aan bod. Een halfuur verhelderend inzicht waarin zelfs de promopraat niet vals klinkt: netjes laten aansluiten na de film is de boodschap.