De van Russische afkomst zijnde Samuel Bronston – Trotski was zijn neef – verdiende zijn eerste sporen in filmland bij de Franse poot van de MGM-studio’s in Parijs. Eenmaal in Amerika zette hij zijn eigen productiefirma op, en hij was vooral geïnteresseerd in het produceren van epische films die pasten in de tijdsgeest van grootschalige titels als Quo Vadis en Ben-Hur.

Om de kosten te drukken en vooral om zijn eigen baas te kunnen blijven, bouwde Bronston in Spanje in Las Rozas nabij Madrid een reusachtige studio waar hij het gros van zijn films zou draaien. El Cid is volgens velen Bronstons beste film, en behandelt het leven van de legendarische Castiliaanse krijgsheer Don Rodrigo Diaz de Vivar die in de elfde eeuw vocht tegen de Moorse invasie en een belangrijke rol speelde in de vereniging van Spanje dat in die tijd nog uit afzonderlijke regio’s bestond. Uiteraard is alles hevig geromantiseerd, maar de kern van de zaak volgt zo goed als mogelijk de geschiedkundige feiten.

Bronston engageerde de Spaanse historicus Ramon Menendez Pidal om de feiten van de fictie te scheiden, en het scenario zo historisch mogelijk verantwoord te houden. Alles samen goed voor een drie uur durende saga over royaal en politiek gekonkelfoes en heroïsche en minder heroïsche daden, boordevol wapengekletter, smachtende romantiek en grootschalige actietaferelen. Bronston keek tijdens de productie niet echt op een dollar of peseta. Het productiebudget klokte af op 6 miljoen dollar, had een figurantencast van zevenduizend mensen, een kleerkast met tienduizend kostuums en magnifieke beelden die werden opgenomen in vier historische Spaanse kastelen.

Een slimme zet was alvast het casten van Charlton Heston in de titelrol. Heston was al een ster van het epische genre na The Ten Commandments en Ben-Hur, wat de kans op succes meteen erg groot maakte. Voor de vrouwelijke hoofdrol koos Bronston Sophia Loren, wiens sterrenstatus toen vooral in Europa ongenaakbaar was, en die tweehonderdduizend dollar kreeg uitbetaald voor tien weken werk. De regie werd toevertrouwd aan Anthony Mann, de regisseur van tal van klassieke westerns. Voor Mann alvast een mooie opsteker, daar hij het jaar daarvoor door Kirk Douglas was ontslagen op de set van Spartacus ten voordele van Stanley Kubrick. Mann bewijst hier in elk geval uit het goede epische hout gesneden te zijn. Een mens zou van minder heimwee krijgen naar het pre-CGI tijdperk.

De gezwollen retoriek en een iets te praatziek middenstuk verhinderen dat El Cid echt meesterlijk wordt, maar nemen niet weg dat de prent zijn status van klassieker niet heeft gestolen. Ook Martin Scorsese is fan en was zelfs een van de drijvende krachten achter de restauratie van de film in 1993.