In de klassieke Hollywood-sandalenfilms waren de christenen steevast het kneusje van de klas: ze werden vervolgd, aan het kruis genageld, levend verbrand of geserveerd als hoofdschotel voor hongerige carnivoren. De getalenteerde Spaanse cineast Alejandro Amenabar ziet het allemaal iets genuanceerder in het boeiende “Agora”, waarin hij woelige tijden portretteert in Alexandrië circa de jaren 390-400.

De Egyptische stad maakte toen deel uit van het Romeinse rijk en was een broeihaard van verschillende godsdiensten. De christelijke leer werd niet langer verboden door de Romeinen, zodat het christendom zich steeds verder kon verspreiden. En fanatieker. Daar ze niet langer werden vervolgd, beschimpten de christenen in het openbaar de (af)goden van de Egyptenaren, Grieken en Romeinen. Alexandrië was in die tijd ook de thuishaven van de filosofe Hypatia (Rachel Weisz), die haar pupillen les gaf in filosofie, wiskunde en astronomie. Vooral het toen nog volstrekte mysterie over de plaats van de aarde in het heelal was een van haar stokpaardjes. Dat maakt “Agora” er meteen dubbel boeiend door. Er is niet alleen de tegenstelling tussen de verschillende religies die op het voorplan staat, ook de relatie godsdienst versus wetenschappelijke theorieën levert boeiende vertelstof op. De film valt in twee delen uiteen: in het eerste zien we hoe de christenen zich wreken nadat ze door hun tegenstanders in een hinderlaag waren gelokt. Dat culmineert in een uitstekend in beeld gebrachte scène waarin de beroemde bibliotheek van Alexandrië zo goed als volledig wordt verwoest door losgeslagen christenen. Jaren later zijn de heidense heiligenbeelden volledig uit het straatbeeld verdwenen, maar clashen de christenen met de joden. En weer gaat het er alles behalve vredelievend aan toe. De christenen worden steeds driester en baldadiger in het ronselen van nieuwe zieltjes. Hypatia (die intussen de echtgenote van de prefect is geworden) komt meer en meer in de vuurlijn te liggen. Ten eerste omdat het toen niet betamelijk was dat een vrouw voor haar mening uitkwam, ook omdat haar theorieën als heiligschennis werden beschouwd…

Wat het uiteindelijke lot is van Hypatia doen we, omdat we het kijkplezier niet willen vergallen, niet uit de doeken. Maar om het met de woorden van Paul Thomas Anderson te zeggen: ‘there will be blood’. Amenabar verfilmt de ware gebeurtenissen vrij getrouw. Toch zeker wat het grote plaatje betreft: de strijd tussen de religies en de val van Alexandrië zijn allemaal nauwkeurig en historisch correct in beeld gebracht. Om het verhaal te stuwen komen er uiteraard de nodige dichterlijke vrijheden aan te pas. De grootste daarvan is de ‘coup de foudre’ van Hypatia’s slaaf op zijn meesteres: op het eerste zicht een nogal geforceerde poging om wat romantiek te pompen in het geheel, maar uiteindelijk noodzakelijk om ‘Agora’ een menselijk en pakkend slot mee te geven. De suggestie dat godsdienstwaanzin van alle tijden en gezindtes is, zorgt er alvast voor dat ‘Agora’ bij sommige katholieke instanties argwanend werd ontvangen. Wie het verhaal uit de historische context rukt en parallellen trekt met moslim- of talibanextremisme komt inderdaad tot niet zo fraaie raakpunten.

Wel fraai is de manier waarop Amenabar aan beeldvoering doet. Hij probeerde de digitale effecten zoveel mogelijk te beperken (al mag je er zeker van zijn dat alle stedelijke vergezichten digitaal werden bijgekleurd of ontworpen) en koos voor zoveel mogelijke echte sets. Zo werd de bibliotheek van Alexandrië gebouwd in Malta op dezelfde site waar ook bepaalde delen van “Gladiator” en “Troy” werden opgenomen. “Agora” moet zeker niet onderdoen voor die duurdere films, al is een budget van 50 miljoen euro nou ook niet meteen een peulschil.

Kortom, “Agora” is een geslaagd historisch werkstuk en al bij al een opvallende keuze voor Amenabar die zijn carrière begon met de nog steeds onvolprezen snuffthriller “Tesis” om daarna over “Abre Los Ojos” met “The Others” te bewijzen dat hem een uitstekende carrière als (horror)thrillerregisseur wachtte. Het euthanasiedrama “Mar Adentro” was een paar jaar terug natuurlijk al iets helemaal anders, en met “Agora” bewijst de Spanjaard dat hij van veel markten thuis is. Alvast benieuwd waar hij de volgende keer zijn kraam zal opzetten.