De openingsscéne van Master and commander toont de 'Surprise', een schip van de Britse marine op volle zee. Het is stil onder de bemanning, zeker bij de 'officier van wacht' die op dat ogenblik bovendeks zoals dat dan heet, de leiding heeft. Tweede Luitenant Mowett is er niet gerust in, hij tuurt de omgeving af door middel van zijn achttiende-eeuwse verrekijker (de film speelt zich af in april 1805 maar we nemen aan dat hij de lange buis om de horizon af te speuren al wel een paar jaar heeft...). Zijn zicht wordt sterk belemmerd door de dichte mist die er hangt.

Zijn verontrusting doet hem beslissen om de rest van de crew van het schip wakker te schudden en de eerste alarmfase af te kondigen. Wanneer de gezagvoerder van het schip, bijgenaamd Lucky Jack (Russell Crowe) op het dek verschijnt, door zijn bijnaam alleen al zou je gaan denken dat niets kan mislopen, ziet die op het allerlaatste moment het silhouet van een vijandig schip opdoemen uit de mist. Veel meer dan iedereen naar zijn aanvalsposities schreeuwen zit er niet meer in want onmiddellijk hierna zorgen de eerste kanonschoten voor aanzienlijke schade, van een Suprise gesproken...
Het slechte weer dat er aanvankelijk de reden voor was dat de vijand niet tijdig kon opgemerkt worden wordt hun redding nu, men probeert zo snel mogelijk buiten het bereik van de kanonnen te raken (die een veel grotere reikwijdte hebben dan die van de 'Suprise' dus terugschieten is zinloos...) en gebruikt de dichte mist als veilig onderkomen.
De averij die het schip bij de aanval heeft opgelopen is aanzienlijk, het aantal slachtoffers ook : men telt negen doden en zevenentwintig gewonden. Scheepsdokter Stephen Maturin (Paul Bettany, in tegenstelling tot in A beautfiul mind een échte vriend van vlees en bloed van Crowe) heeft er zijn handen vol mee en geniet net als de Kapitein veel respect op het schip (een open hersen-operatie in de al even open lucht zijn zo van die dingen die daarbij helpen).
De 'Lucky Jack' Kapitein heeft de legendarische Kapitein Lord Nelson als grote voorbeeld en gebruikt een boek over de succesrijke veldslagen van de man als zoethoudertje voor Lord Blakeney, één van de gewonden die zopas een arm werd geamputeerd. Een kind van 12 jaar eigenlijk, zoals er wel meer zijn onder de bemanning van een schip in die tijd.

De strijdlustige Jack Aubrey is echter niet van plan zich zomaar te laten vernederen en maakt (net als het scenario) een wijde bocht en zet de achtervolging in op een schip dat veel groter, sneller, jonger en qua slagkracht/kanonnen performanter is dan het zijne en in tegenstelling tot de 'Surprise' onbeschadigd is...De lange tocht leidt via de Braziliaanse kust over Kaap Hoorn naar de Galapagos eilanden. Lucky Jack is niet bereid om onderweg veel tijd te verliezen en kiest er zelfs voor om op bepaalde momenten zelfs niet de tijd te nemen om extra proviand in te slaan.Hij schermt hierbij op een gegeven ogenblik met zijn orders om het vijandelijk schip (het Franse Acheron) naar de kust van Brazilië te verjagen.Orders ?we zouden bij God niet weten hoe hij die orders heeft ontvangen in die omstandigheden want de postduif zagen wij echt niet neerstrijken.

Master and commander is gebaseerd op de Aubrey/Maturin' boeken van Patrick O'Brian die de 'New York Times' bejubelde als de best geschreven historische romans ooit. In het boek Master and commander was er voor het eerst sprake van de twee hoofdpersonages terwijl de grote lijnen van het verhaal van de film zijn terug te vinden in één van de andere negentien romans van de auteur, The far side of the world. Voor de film kocht 20th Century Fox de Rose, een driemaster met als thuishaven Rhode Island, een houten fregat dat een replica is van een 18e-eeuws schip van de Britse 'Royal Navy'. Op zijn tocht naar San Diego kwam het zeilschip zelfs in een echte orkaan terecht en beëindigde de tocht met een gebroken mast. Voor sommige statische(r) scènes bouwde men in vier maand tijd zelfs nog een tweede 'Surprise' schip dat een onderkomen vond in het gigantische waterbassin van Fox dat eerder al dienst deed voor de opnames van Titanic. Master and commander is de eerste langspeelfilm ooit waarbij opnames konden gemaakt worden op de Galapagos eilanden. Maar het is ook een prent waar vooral de liefhebbers van het genre zullen van genieten, die mensen die houden van groots opgezette veldslagen los van het feit of die zich nu te land of op zee afspelen, een epos van enkele honderden jaren geleden. Maar wel één zonder veel aandacht voor de extra dimensie die een goeie score aan de film had kunnen toevoegen. De affiche en de synopsis van de film hebben meer uitstraling dan de filmmuziek of zelfs de Russell Crowe in deze film. Blijft dus enkel de verwachting over dat dit een heel meeslepende langspeelfilm had kunnen worden... Nochtans steken in Master and commander een aantal indrukwekkende scènes, zoals die waarbij de 'Surprise' een sterke storm trotseert en voro het eerst een man overboord gaat. Gigantische turbines, windmachines en andere apparatuur om een echte storm te simuleren waren een aanvulling op de beelden die Paul Atkins maanden daarvoor al had gemaakt van een échte storm toen hij met de 'Endeavor' rond 'Cape Horn' voer. Men is er bij ILM in geslaagd om deze échte beelden te mengen met de geënsceneerde storm op een wel heel overtuigende manier waarbij het niet opvalt dat hierbij twee bronnen werden gebruikt. Met iemand als een Peter Weir aan het filmroer, overigens reeds drie keer genomineerd voor een Oscar in de categorie regie (Dead poets society, The Truman show en Witness) mag je natuurlijk niet te snel tevreden zijn en hoopten wij stilletjes op muziek en fotografie van het niveau van 1492 van meer dan tien jaar geleden. De film in zijn totaliteit kan de vergelijking misschien doorstaan, maar muziek en sfeer(fotografie) staan een trapje lager.