Even zag het er niet goed uit voor de derde biosuitstap van de X-Men. Regisseur/co-scenarist Bryan Singer, van wie iedereen dacht dat hij de trilogie trouw ging blijven, verliet immers het schip toen hij de kans kreeg de wedergeboorte van Clark Kent in Superman Returns in goede banen te leiden. Of hij daar in geslaagd is, zien we later deze zomer. Niet dat een filmreeks per se staat of valt met de man op de regiestoel (Irvin Kerschner en Richard Marquand deden de originele Star Wars-trilogie ook niet in de afgrond belanden), maar kiezen voor Brett Ratner (die van de Rush Hour-draken) was natuurlijk wel het noodlot uitdagen nadat eerste keuze Matthew Vaughn (Layer Cake) tussendoor forfait gaf.

Maar kijk, Ratner is niet vervallen in 'Niks-Men' en breide een aanvaardbaar sluitstuk aan de reeks. Qua toon en stijl verschilt het enigszins van de iets verhalender aanpak van Singer (het is allemaal wat vergelijkbaar met wat Jonathan Mostow deed met Terminator 3), maar puur op niveau van strippulp werkt dit derde avontuur van de Marvel-mutanten alleszins. De focus ligt meer op de actie, en qua personageachtergrond en setting vertrouwen de makers er volledig op dat iedereen de vorige twee delen zag. Wat sowieso geen overbodige luxe is, want X-Men: The Last Stand pikt de belangrijkste verhaaldraad uit het vorige deel (de dood van Jean Grey) terug op.

En kijk eens aan, Jean blijkt niet dood te zijn, en kon de vloedgolf uit de climax van X-Men 2 stoppen met haar telepathische krachten. Ze komt terug boven water, zij het wel in kwaadaardige vorm: haar alter ego Phoenix blijkt zeer destructief te zijn, en laat zich door Magneto overhalen met hem in zee te gaan. Magneto kan trouwens alle krachten gebruiken in de beslissende veldslag tussen zijn mutanten, die van Xavier en de Amerikaanse regeringstroepen. Een laboratorium heeft immers een gen gevonden dat de mutanten kan 'genezen' van hun bovennatuurlijke krachten. De clan van Magneto wil de drager van dit gen vernietigen omdat zij hun mutantkrachten willen behouden, terwijl de volgelingen van Xavier voor vrije keus en verdraagzaamheid pleiten.

X-Men: The Last Stand introduceert een heleboel nieuwe mutanten, hoofdzakelijk in het kamp van Magneto. Bij Xaviers discipelen is het uitkijken naar Beast (Kelsey Grammer), de eerste mutant met een politiek mandaat in Washington en de gevleugelde Angel (Ben Six Feet Under Foster), ook al is die laatste hoop en al vijf minuten van de partij. Waarmee meteen een van de X-Men-problemen nog eens zichtbaar wordt: een overvloed aan personages, waardoor veel personages niet worden uitgediept of er voor spek en bonen bij lopen. Nu ja, het blijft een stripverfilming natuurlijk, maar het euvel zorgt er wel voor dat de focus af en toe op overbodige personages ligt en dat sommige verhaallijnen eigenlijk beter volledig geaborteerd werden.

X-men: The Last Stand blijft in elk geval een gevonden maaltijd voor de liefhebbers van zomerblockbusters: de actievolle set-pieces ogen zeer spectaculair (de Golden Gate Brug mag een stapje in de wereld zetten), op gepaste tijden schudden de personages een spitante oneliner uit de gemuteerde mouwen en Ratner blijft redelijk trouw aan het Marvel-universum. De brave man levert meteen zijn eerste geslaagde film af. Misschien nog wel de meest opvallende mutatie van allemaal.
Hoe het verder moet met de reeks, vraag je je misschien af? En was dit echt het laatste deel? Nope, want Hollywood is niet zo gek om een goedlopende filmreeks te euthanaseren. Als je weet dat dit deel tijdens het openingsweekend 107 miljoen opbracht in de US of A, dan is het wel duidelijk dat de reeks nog niet aan het einde van zijn Latijn is. Een spin-off rond Wolverine staat in de steigers, en de kans is groot dat de vierde X-Men-film zich volledig concentreert op een nieuwe generatie mutanten. Of toch weer niet?  Blijf alvast zitten tot na de eindgeneriek, waar een tipje van een mogelijke sluier wordt opgelicht.