Lang geleden dat iemand me een minuut voor de eindaftiteling nog eens zo stevig bij mijn edel deel nam. Een zedenfeit dat goed is voor een halve extra ster, de makers van deze net niet volledig geslaagde gruwelspielerei moesten het weten. Vooral omdat die knap gevonden laatste minuut heel wat van mijn verhaaltechnische bezwaren ontkrachtte. Heel wat, maar niet allemaal. Saw teert op een veelbelovend uitgangspunt. Twee mannen ontwaken in een smerige badkamer, elk vastgeketend aan een kant van de muur. Op de vloer ligt een dode man, met in de ene hand een pistool, in de andere een bandrecorder. Ze zijn het slachtoffer van The Jigsaw Killer, een seriemoordenaar die vrij origineel te werk gaat: hij geeft zijn slachtoffers immers altijd een kans om voor hun leven vechten, zij het niet meteen op een pijnloze manier. Zo wordt een man die ooit zelfmoord probeerde te plegen met een scheermesje, opgesloten in een kamer die na enkele uren hermetisch wordt afgesloten. Het enige dat de man scheidt van de vrijheid is een kluwen staaldraad waaraan scheermesjes zijn bevestigd. Zijn keuze is sterven van honger en dorst of proberen in leven te blijven door zich een weg te banen door de scheermesjes. Hij heeft twee uur tijd om te beslissen. Wat de kijker samen met de twee meest recente prooien (dokter Lawrence en 'lowlife' Adam) moet zien te ontdekken is wie The Jigsaw Killer is en waarom net zij uitgekozen zijn als nieuwe slachtoffers?

Het is een boeiende speurtocht, maar regisseur James Wan en scenarist Leigh Whannell (die trouwens ook de rol van Adam op zich neemt) beklemtonen te nadrukkelijk hoe slim ze hun scenario wel vinden en wringen zo veel potentiële shockmomenten de nek om. Niet dat Saw daardoor slecht wordt (het blijft verplichte kost voor iedereen met een gezonde affiniteit voor het horror- en/of thrillergenre), het zorgt er wel voor dat hun debuut niet met drie of vier sterren gaat lopen. Zo steken Wan en Whannell hun adoratie voor de Italiaans giallo-paus Dario Argento niet onder stoelen of banken. De scène met de scheermesjes is onmiskenbaar een hommage aan Suspiria, en ook de zwarte handschoenen van de moordenaar komen veel in beeld (nog een Argento-trademark). Er is ook een bizarre pop die de The Jigsaw Killer inschakelt om zijn slachtoffers de stuipen op het lijf te jagen. Een barokke truc zoals Argento die ook vaak gebruikt, en die tegelijkertijd aanduidt dat Wan en Whannell eigenlijk meer oog hadden voor hun hommagetechnieken dan voor de eigenlijke verhaalscharnieren. Het vraagt al om een fikse portie suspension of disbelief om aan te nemen dat de mysterieuze boosdoener ten eerste al zo slim is om met de meest moderne technieken mensenvallen te vervaardigen. Dat hij tegelijkertijd ook nog tijd heeft om akelige poppen te vervaardigen en als een volleerd genie alle touwtjes in handen houdt, is helemaal niet meer au sérieux te nemen. Saw is dan wel niet het schoolvoorbeeld van een film die per se serieus moet genomen worden, maar toch… zo past het ook niet in de psyche van de moordenaar om Lawrence en Adam een zee van tijd de kans te geven om het mysterie te ontrafelen, terwijl zijn andere slachtoffers veel minder tijd hadden. Die extra tijd is enkel maar een scenariomechanisme die ruimte schenkt om informatie te voeden aan het publiek. Zo blijkt plots dat Lawrence van meet af aan vermoedt/weet dat hij het slachtoffer is van The Jigsaw Killer. Mooi, maar het valt niet echt te rijmen dat hij die informatie pas na een half uur prijsgeeft aan Adam. En zo zijn er nog wel een paar tijdsfoutjes.

Ook de flashbackstructuur is niet altijd evident of waterdicht. Nog een enerverende scenariofout is de hoeveelheid aan twists die zich doorheen het verhaal weven. Saw groeit zo uit tot een verhaal met een ongecontroleerde plot, terwijl het alles in huis had om een beklemmend genreproduct te zijn. De acteerprestaties zijn ook zeer wisselvallig (Cary Elwes als dokter Lawrence en Danny Glover als getormenteerde politie-inspecteur vallen serieus door de mand), en de dialogen houden niet altijd steek. Zo zegt Adam op een bepaald moment 'dit is de meeste lol zonder glijmiddel die ik in lange tijd heb gehad'. Een puberale uitschuiver die helemaal niet past bij de volwassen gruwel die Saw zo graag wil zijn. En met de zwaar gehypte gore valt het trouwens nogal mee, al zal dit waarschijnlijk wel afhangen van de persoonlijke tolerantiegrens van elke individuele toeschouwer.

De ontstaansgeschiedenis van Saw is dan wel weer interessant: Wan en Whannell zijn twee jonge Australiërs die op aanraden van hun manager een korte scène uit hun scenario verfilmden. Met die ene clip liep hij vervolgens de Amerikaanse distributeurs plat, en van zodra er eentje toehapte was het hek van de dam. Het duo kreeg iets meer dan een miljoen dollar om de film te maken, en ze kweten zich van hun taak op slechts 18 dagen tijd (al kon dat vooral omdat het grootste deel van de film zich op dezelfde locatie afspeelt). Lions Gate, die zich meer en meer opwerpt als de bakermat voor nieuw genretalent, bracht vorig jaar rond Halloween de film uit in Amerika en zag de kassateller afklokken op 55 miljoen dollar. Het vervolg laat zich raden : in de herfst van dit jaar komt in Amerika Saw 2 uit. Of hoe een film die overduidelijk een one shot was plots weer gaat leiden tot een ongetwijfeld inspiratieloze reeks van sequels, prequels en god weet wat voor remakes en variaties. Rare jongens, die filmbonzen.