Zwarte pagina’s uit de wereldgeschiedenis: je kan ze blijven omdraaien tot je de roetvegen niet meer van tussen je vingerkoten, huidplooien en hartspieren krijgt. Agnieszka Holland zorgde in 2019 voor nog wat meer omdraaiwerk door ietwat weggedeemsterde gruwelhoofdstukken opnieuw aan de oppervlakte te brengen.

Buiten in Rusland en in de historisch-academische wereld waren er maar weinigen die tussen pint en borrelnoot een boom opstaken over de Holomodor ofwel de hongersnood in Oekraïne waar in 1932 en 1933 ettelijke miljoenen burgers het leven door lieten. En dan ging Holland nog voorbij aan de andere hongersnoden die rond dezelfde periode ook streken als Kazachstan en West-Siberië teisterden. Allemaal gebieden waar de graanproductie op volle toeren draaide. Historici zijn er nog steeds niet uit of de mensonterende hongersnood een bewust door Stalin geplande genocide was, of toch eerder een onappetijtelijk gevolg van de industriële ommezwaai en de collectivisatie waarbij kleine boerenbedrijven werden samengevoegd tot grote gemeenschappelijke staatsbedrijven. Wat er ook van zij, Stalin en de zijnen deden er alles aan om de hongersnood niet te beëindigen en om de miljoenen doden geheim te houden voor het Westen.

Een iemand die er alles aan deed om de wandaden en de miserie wel openbaar te maken was de Welshe journalist Gareth Jones, die zijn rechtvaardigheidsgevoel en waarheidsdrang met een vroege dood zou bekopen. In 1935 werd hij tijdens een reportage in Mongolië door onbekenden ontvoerd en vermoord: een daad waar zo goed als zeker de Russische staatsveiligheid mee in betrokken was.

Holland giet Jones’ erfenis in een begeesterend portret annex oorlogsdrama annex journalistieke thriller. Zij het een portret dat soms nogal nadrukkelijk de Hollywoodroute behandelt, inclusief een (fictieve) snuif romantiek die opduikt tussen Jones (James Norton) en de (fictieve) journaliste Ada Brooks (Vanessa Kirby). Al is dat personage ook gecreëerd als klankbord voor Jones. Niet fictief is dan weer Jones’ nemesis Walter Duranty (Peter Sarsgaard), een Pulitzerprijswinnende journalist van The New York Times die veertien jaar lang correspondent was in Moskou. En zwaar onder vuur kwam te liggen toen bleek dat hij op de hoogte was van de verschrikkingen op het Russische platteland, maar steevast bleef schrijven dat alles uit de context was gerukt en overdreven werd weergegeven door vijanden van de grote Stalin. Geen wonder dat sommigen naderhand eisten dat hij zijn Pulitzerprijs terug moest inleveren. Wat nooit is gebeurd. Ook nog in de mix: George Orwell. Diens ontmoeting met Jones inspireerde hem naar het schijnt om later Animal Farm te schrijven, wat Holland de kans schenkt om Orwells roman te laten blenden met Jones’ kruistocht voor gerechtigheid.

Mr. Jones houdt de geopolitieke en journalistieke vuist op tafel en duidt tegelijkertijd dat fake news al langer dan vandaag, gisteren en eergisteren als foute en vaak fatale propaganda wordt gebruikt. Want ja, dat valse nieuws … nog even en er komt vast iemand zeggen dat de slang in het Aards Paradijs ook maar een verzonnen serpent is. Stel je voor.

Vertoond op Film Fest Gent (2019).