Bendes en oorlogen tussen verschillende kampen zijn van alle tijden. In New York werd in de 19e eeuw (meerbepaald het decennium 1860) ook al een aardig robbertje gevochten in de grootstad en verliep alles niet steeds zoals iedereen wel wilde, behalve dan misschien voor de man die op bijna alle vlakken aan de touwtjes trok en de lakens uitdeelde. Het is op deze belangrijke periode in de geschiedenis van New York dat Martin Scorsese zijn Gangs of New York heeft gebaseerd. Belangrijk is wel dat hij zich hierbij toespitst op 'Five points', een stukje New York dat destijds gekenmerkt werd door zijn verdorvenheid, zijn chaos, maar ook de regelloze koers die werd gevaren door de man(nen) die er het voor het zeggen hadden. Het is hier dat talloze Ieren (tot 15.000 per week soms) voet aan wal zetten op zoek naar de 'American dream' maar op verzet botsten van de zogenaamde Nativists (de Native Americans) die de Ieren meestal enkel zagen als indringers en een bedreiging voor het land, het werk en de democratie waar de voorvaders van de 'echte Amerikanen' voor vochten.

De openingsscéne van Gangs... toont je hoe de Natives en de Dead rabbits de laatste voorbereidingen treffen voor een confrontatie die te oordelen aan het assortiment steek- en slagwapens die de heren en dames hebben meegebracht een bloedige aangelegenheid dreigt te worden. Na de noodzakelijke toespraakjes van peptalk door de respectievelijke leiders lijkt iedereen er klaar voor om elkaar te lijf te gaan en zo snel mogelijk kapot te maken. Het begint allemaal vrij netjes, maar al gauw kleurt een deel van het sneeuwlandschap waar de veldslag wordt uitgevochten bloedrood...
'Priest Vallon' (Liam Neeson) trekt aan het kortste eindje wanneer William Cutting (zijn familienaam krijgt nog een messcherpe extra dimensie door zijn bijnaam 'the butcher' - de slager dus) hem met één van zijn favoriete en scherpste messen richting eeuwige jachtvelden steekt. Amsterdam Vallon, zijn zoon, is getuige van de slachtpartij en ook van de manier waarop 'priest Vallon' zijn laatste levensadem uitblaast. Vanaf dit ogenblik valt 'Five Points' onder de alleenheerschappij van William Cutting (gebaseerd op de echte Bill Poole van destijds, rol vertolkt door Daniel Day-Lewis). Die heeft (de meeste) politici, politieambtenaren en iedereen die nog wat in de pap te brokken heeft in 'Five Points' in zijn zak. 'The butcher' doodt de tijd door zich verder te bekwamen in zijn snij- en steekkunsten (niet altijd op varkens), zodat hij af en toe zijn messenwerper-act kan voordragen voor een publiek dat al jaren naar hem opkijkt. Elk jaar opnieuw ook wordt de dood van 'Priest Vallon' herdacht en wordt dit feestje afgesloten met het drinken van een 'glas vuur', iets waar de genodigden elke keer weer naar uitkijken.

Je zou bijna Amsterdam Vallon (Leonardo DiCaprio) gaan vergeten. Die heeft de volgende zestien jaar na de dood van zijn vader in een verbeteringstehuis doorgebracht en keert na zijn vrijlating onmiddellijk terug naar 'Five Points'. Daar probeert hij toenadering te zoeken tot 'de slager', met een duidelijk doel voor ogen: when you kill a king, you don't stab him in the dark.You kill him where the whole court can watch him die, de dag waarop de dood van zijn vader wordt herdacht lijkt dus een ideaal moment om zijn plan uit te voeren...

We hebben een tijd moeten op wachten op Scorsese's nieuwste prent. Nu die er eindelijk is wordt het lang uitzien naar de Gangs...-film toch vrij onverwacht magertjes beloond. Scorsese slaagt er niet in om de kijkers bijna drie uur lang geboeid te houden en had zeker meer waardering gekregen voor dit werk indien men bij de montage met meer enthousiasme de schaar had gebruikt. Nochtans heeft Scorsese ook nu weer het talent in huis en voor deze film zelfs een sterke troef extra: Daniel Day-Lewis in één van zijn beste rollen ooit. Zijn monologe uitspraken aan zijn kaarttafel, de bijzondere uitdrukking op zijn gezicht die hij (wél) handhaaft tot de eindgeneriek, het draagt bij tot een klassevertolking die door weinig filmkenner in twijfel zal getrokken worden moest die resulteren in een Oscar. Probleem is dat de man te veel zijn ding moet doen en wanneer we na de pauze (ja hoor...) zien hoe Lewis weeral eens aan zijn kaarttafel plaatsgenomen heeft is het gelukkig de laatste keer...
Scorsese die zelf opgroeide in 'Lower Manhattan' in New York herinnert zich nog het moment toen hij de kroniek Gangs of New York (uit 1928 en van Herbert Asbury) op basis van zijn titel uit het boekenrek haalde en door zijn inhoud zo gefascineerd was dat hij het boek in een dag uitlas. Asbury maakte erin duidelijk dat de criminele onderwereld van toen de basis vormde van de latere maffiosi. Scorsese's enthousiasme voor het gegeven werd gedeeld door zijn vriend en scenarioschrijver Jay Cocks (gewezen filmcriticus voor Time Magazine en ook al verantwoordelijk voor het scenario van Scorsese's The Age of Innocence) die meteen ook verantwoordelijk is voor de filmversie van de gebeurtenissen in 'Five Points' van destijds. Bijzonder goed geplaatst ook als je weet dat Cocks' grootvader politieman was in New York en nummers bijhield van de Police Gazette...

Martin Scorsese zag zijn plannen voor deze film door een aantal grote studio's afgewimpeld tot één en ander op het bureau van Miramax' Harvey Weinstein terechtkwam die hierin een prima gelegenheid zag om zijn droom om met Scorsese te werken in vervulling te zien gaan. Wanneer naar het succes - de cijfertjes aan de box office - gekeken wordt van Gangs of New York, overigens bijna integraal opgenomen in Rome, is er weinig reden tot euforie. Het enige wat hier nog verandering in kan brengen zijn de Oscars in 2004.