2013 blijft het jaar waarin Adam McKay zichzelf heruitvond. Met het op ware feiten gebaseerde The Big Short fileerde hij de financiële crisis die in 2007 en 2008 voor heel wat ellende en weinig inzicht zorgde, en hij kon daarvoor rekenen op de welwillende medewerking van onder andere Steve Carell, Brad Pitt, Ryan Gosling en Christian Bale. Een huzarenstuk dat mijlenver verwijderd was van de Will Ferrell-komedies die McKay daarvoor had gedraaid. Met Vice - een ook al in zwarte humor gedrenkte kijk op het leven van George Bush’ notoire vicepresident Dick Cheney - toonde hij dat The Big Short geen toevalstreffer was. En dat doet hij opnieuw met Don’t Look Up, al is deze film niet gebaseerd op ware feiten. Tenzij tussen de lijnen en de regels, want daar wordt nogal wat nieuw zeer aangeklaagd.

Je moet niet al te ver speuren om te zien dat McKay hier klimaatcrisisontkenners, sociale media, politieke egotripperij, maatschappelijke onwil, moderne technologie en de uitholling van de traditionele media op de korrel neemt. En en passant ook het ja- en neen-kamp van COVID-19 tegenover elkaar plaatst. Of hoe de eigenlijke actualiteit McKay al inhaalde terwijl hij zijn brede satire aan het draaien was.

De vraag waar alles van vertrekt: wat als er een catastrofe de wereld bedreigt waarvan de impact op korte termijn onafwendbaar is. Want de klimaatcrisis is voor velen een ver van het bed-show omdat de negatieve effecten zich pas binnen ettelijke generaties voluit gaan openbaren. Of omdat de middelen om er iets aan te doen er toch (nog) niet zijn. Maar wat als twee wetenschappers (Leonardo DiCaprio en Jennifer Lawrence) ontdekken dat er een komeet met de omvang van de Mount Everest binnen zes maand op aarde zal neerstorten en dat de kans op enig overleven - tenzij misschien van de kakkerlak - nul komma nul is. Een NASA-geaffilieerde wetenschapper overtuigen van de op stapel staande ramp lukt nog, maar daarna beginnen de problemen. De Amerikaanse president (Meryl Streep) heeft andere katten te geselen en hecht weinig geloof aan de bewering van de ‘niet gevalideerde wetenschappers’. Ook de media reageert sceptisch en terwijl doemsdag angstvallig dichterbij komt polariseert en memet de goegemeente er verder op los.

In een gekke wereld is nog maar weinig plaats voor een zachte of subtiele satire, dus ergens is het logisch dat Don’t Look Up een gekke film is. Met veel hooi op de vork en veel pijlen op de boog. Al raakt McKay niet altijd doel - ook omdat er hier willens nillens een karikatuur wordt gemaakt van personen en situaties die in het echt ook al karikaturaal overkomen. Dan had Stanley Kubrick het destijds iets gemakkelijker met Dr. Strangelove. McKay filmt in al zijn overdrive een verhaal bij elkaar waarvan veel elementen nogal pijnlijk herkenbaar zijn, en dat zorgt bij tijd en wijlen voor een nogal wrange nasmaak tussen alle goedgeluimde gein. Want uiteraard is Don’t Look Up voor het merendeel van de tijd billenkletsend gevat en puntig. Wat niet zozeer alleen komt door het script dat McKay samen met journalist, columnist en politiek adviseur David Sirota schreef. Ook de cast is top. DiCaprio - die als fervent klimaatactivist per se zijn stem en gezicht aan deze film wou verbinden - excelleert in al zijn eenvoud als slungelige astronoom die in een heksenketel belandt, Streep bewijst opnieuw haar komische finesse als drijfzandpresident, Cate Blanchett gaat in overdrive als jetsettalkshowanker, Mark Rylance is schrikbarend schrikwekkend als moderne technologiegoeroe die aan een satanische smartphone werkt en Ron Perlman is hilarisch als militair bevelhebber die vanuit zijn space shuttle alle witte mannen groet die voor het welzijn van de wereld werken.

Ja, een brede satire dus. Die eigenlijk pas in het tweede deel wat momentum verliest vooraleer zich finaal te herpakken met een einde dat even ontroerend als uitzinnig is. Al werkt niet alles: de rol van Timothee Chalamet bijvoorbeeld is zo onbeduidend dat zijn volledige personage eigenlijk gewoon uit de film kan worden geknipt zonder dat het een verschil zou maken voor de scenarioflow. Don’t Look Up is geen haute cuisine-satire, maar dwangvoedert je twee uur en een kwartier met een fastfoodburgerschotel. Vetter dan vet dus - maar wie het nieuws een beetje volgt zal ook wel hofnarlijk moeten toegeven dat gematigde satire hier de lading niet zou dekken. En dat maakt Don’t Look Up zowel tussen de tranen als tijdens de tuiten pijnlijk geestig en bizar confronterend.