Steven Soderbergh is een moedig regisseur. En het levend bewijs dat cineasten die zowel alternatieve cinema als commerciële studiofilms maken echt bestaan. Dat die output wisselend succes oplevert laat zich raden, niet in het minst omdat Soderberghs hart overduidelijk (te) eigenzinnig klopt. Waarschijnlijk is het meer dan vier uur durend epos Che over de Cubaanse revolutionair Che Guevara misschien wel Soderberghs moeilijkste film dusver. Het is in elk geval niet zijn meest toegankelijke. Niet alleen door de extreme speelduur, maar ook omdat deze film de traditionele geplogendheden van het epische biografische genre niet volgt. Er valt maar weinig spanning te rapen voor liefhebbers van epische scènes daar Che bijna volledig digitaal met handcamera’s werd opgenomen. De geest van John Cassavetes waarde dus meer rond op de set dan die van David Lean. Wie na twee films van twee uur denkt het doen en laten van de Cubaanse revolutionair te kunnen analyseren, komt grotendeels bedrogen uit. Wie wil weten wat Che echt dreef koopt beter een goed geschiedenisboek of probeert een T-shirt met Che’s beeltenis te ontcijferen. Of stopt ter voorbereiding Walter Salles The Motorcycle Diaries nog eens in de dvd-lader.

Het was Benicio Del Toro die Steven Soderbergh in 2000 benaderde met de vraag of hij niet geïnteresseerd was om een film te maken over Che Guevara. Het moment was goed gekozen, want Del Toro was toen een van de acteurs in Soderberghs oscarwinnende mozaïekfilm Traffic. Soderbergh was onmiddellijk enthousiast, maar wou voor het project niet over een nacht ijs gaan. Dat het zo een lange calvarietocht zou worden had hij waarschijnlijk niet verwacht. Hij kreeg geen budget los van de Hollywoodstudio’s, want niemand zag het zitten om een marathonfilm die grotendeels Spaans gesproken was te financieren. Gelukkig stopt de filmwereld niet met draaien buiten de Hollywoodpoorten. In Europa kreeg Soderbergh wel een budget bij elkaar, maar niet om het epos te draaien dat hij voor ogen had. Dus besloot Soderbergh (die inmiddels al heel veel research had gedaan, onder andere door in Cuba gesprekken aan te knopen met kennissen en familie van Che) het over een andere boeg te gooien. Hij baseerde zijn film grotendeels op de dagboeken van Guevara, waardoor de film vaak veel weg heeft van een eerstepersoonsgetuigenis van een guerilla-oorlog. Zonder alles te omkaderen met verhelderende historische achtergrond.

Het resultaat is een te veelvuldig van de hak op de tak springend relaas. De kapstok in de eerste film (die als ondertitel The Argentine meekreeg) is Che’s (in zwart-wit gefilmde) toespraak voor de Verenigde Naties in New York in 1964, waar duidelijk is dat Guevara niet bij iedereen geliefd was. En zeker niet in Amerika, getuige de precaire relatie die de Verenigde Staten hebben met Cuba. Vanuit die passages in New York springt Soderbergh herhaaldelijk terug naar de Cubaanse revolutie, vanaf het moment dat Guevara en Fidel Castro (die elkaar voor het eerst ontmoetten in 1955) samen met hun bondgenoten hun guerilla-oorlog startten, tot aan de val van dictator Batista. Deel 2 (met als ondertitel 'Guerilla') concentreert zich niet zozeer op de toestand in Cuba na de val van Batista, maar focust zich op Guevara die ook in Bolivië een revolutie wil doordrukken (een daad die hij uiteindelijk met zijn leven zal bekopen). Waar deel 1 nog gezien kon worden als een los uit de pols gefilmde oorlogsprent, probeert deel 2 om echt door te dringen tot de psyche van de hoofdfiguur. Hetgeen nog moeilijker te doorgronden ‘entertainment’ oplevert.

Dat Benicio Del Toro in Cannes een prijs kreeg voor zijn vertolking was volkomen terecht. Hij lijkt immers in de wieg gelegd om het titelpersonage te vertolken en levert een nagenoeg perfecte Che-incarnatie af. Die bekroning stond wel haaks op de vaak apathische reacties die de film er losweekte. En die meteen al duidelijk maakten dat Che zijn publiek enkel maar zou zoeken en vinden in arthousecinema’s. In Amerika draaide de film her en der als een ‘roadshowvertoning’ waarbij de twee delen na elkaar werden vertoond. Soderbergh zag er echter van meet af aan geen graten in om Che als twee afzonderlijke films te beschouwen. In het voorjaar kregen we hier de films in de bioscoop te zien met twee maand tussen de beide delen, maar dat was niet echt een succes. Zelf zaten we na het eerste deel ook niet te popelen om twee maand later de draad terug op te pikken voor het vervolg op een film die sowieso al zwaar op de hand was. Op dvd gaat het allemaal wat makkelijker. De twee films na elkaar op een avond bekijken blijft een taak voor durvers. Het lethargisch effect blijft immers constant voelbaar waardoor het epos – hoe knap het allemaal ook gefilmd is door Soderbergh – zwaar op de hand, vermoeiend en haast ondoordringbaar blijft. Twee (opeenvolgende) avonden na elkaar uittrekken is zeker geen slechte zaak.

De extra’s zijn aan de karige kant. Er is een korte making of voor de Spaanssprekende markt, de Britse trailer en een paar interviews waarin de totstandkoming van het project vrij summier uit de doeken wordt gedaan. Zonder meer interessant is dan weer het halfuur durende interview met Jon Lee Anderson, die in 1997 A Revolutionary Life schreef, een meer dan 800 tellende biografie van Che Guevara.

Een uitstekende manier om na de film toch nog even in de sfeer te blijven van wat een intrigerend iemand is en blijft. Jammer dat de film zelf niet verder gaat dan dat intrigerend stadium en nooit echt onder de kleren kruipt. Wat niet wegneemt dat de mooi verpakte en verzorgde release van A-Film perfect op maat gesneden is voor de fans van Soderbergh, Del Toro en Guevara.