Rare jongens, die Lampedusanen. Langs de ene kant poëtisch, langs de andere kant volledig ongerijmd. Op het ene moment gezellig met familie, vrienden en andere dorpsbewoners wijn lurkend en tonijn veroberend in het mediterraan klimaat op hun eiland van 33 km² groot tussen Sicilië en Tunesië, op het andere moment elkaar ei zo na de kop inslaand. Visvangst is er de voornaamste bron van inkomsten, al lijkt er me met het herstellen van Vespa's en verwante driewielerige 'autokarren' ook wel een serieuze duit te verdienen. Iedereen kent er iedereen, en wie de voetsporen van de stamrites links laat liggen, zal het geweten hebben ook. Want als er één ding is dat de inwoners van Lampedusa verbindt, is het wel de kuddegeest. Verankerde tradities triomferen over modernere gezinswaarden, en dat is (zo hint deze film) vaak nogal nefast voor de lokale vrouwen. Zeker als die niet in het gareel lopen, zoals Grazia (Valeria Golino). Een vrijgevochten lokale vrouw, getrouwd met visser Pietro en moeder van drie kinderen. De oudste zoon Pasquale is haar zeer affectief genegen, en overduidelijk haar oogappel (Oedipus is af en toe zelfs niet heel ver af). Dochter Marinella voelt haar puberteitsvlokken dwarrelen (wat een aantal leuke scénes oplevert met een nieuwbakken politieagent die ze in het vizier neemt) en snotaap Filippo heeft reeds op zijn tiende alle aspecten van een volwassen macho-dier op zich. Soms zijn die reuze grappig, op andere manieren wordt het haast genént gruwelijk.

Grazia houdt zich zoals de andere vrouwen op het eiland niet op de achtergrond. Ze loopt met haar schoonheid te koop, schrikt er niet voor terug om in haar blootje te gaan zwemmen, in het openbaar bier te drinken, en andere dingen te doen die niet geapprecieerd worden door de goegemeente. Eventjes denk je als kijker dat Grazia manisch-depressief is, maar algauw heb je in de gaten dat er helemaal niets aan de hand is met Grazia : ze heeft een gezonde eigen wil, en is een beetje een fantaste, en dat zijn ze niet gewend op Lampedusa. Toch escaleert alles zo ver dat haar echtgenoot (zij het onder dwang van zijn moeder en andere dorpelingen) haar wil laten opnemen bij een dokter in Milaan. Grazia voelt hier begrijpelijkerwijs niets voor en besluit het hazepad te kiezen, een plan waarbij ze onverwachte hulp krijgt van Pasquale.

Regisseur-scenarist Crialese baseerde Respiro op een lokale Lampedusaanse legende. Het verhaal wil dat een vrouw die als gek werd bestempeld er plots van de aardbodem verdween, en terug boven water kwam nadat de treurende medemensen hun spijt betuigden door onafgebroken te bidden. Geef toe, het is eens wat anders dan de urban legend met de seriemoordenaar, het vrijend koppeltje en de auto in het verlaten woud. Crialese vat die semi-religieuze invalshoek samen in twee scénes : echtgenoot Pietro die een gigantisch Mariabeeld op de bodem van de azuurblauwe oceaan dropt, en in het slotbeeld (dat toch een beetje te nadrukkelijk mysterieus wil zijn). Voor de rest concentreert de regisseur zich zo goed als constant op de sfeer van het eiland en zijn bewoners. Soms is die guitig en lichtvoetig (de scéne waarin jong en oud zich vergaapt aan een speelgoedtrein), maar al te vaak slaat de toon om in een rauwe vertelling. Zo zullen dierenliefhebbers wel eens slikken bij de crue scénes met de honden, al houdt Crialese alles gelukkig volledig suggestief. En ook de 'spelende kinderen' doen wenkbrauwen fronsen : als je ziet hoe ze elkaar met zeeëgels en katapulten te lijf gaan, lijkt een kuur met Gameboys en Pokemon-ruilkaarten helemaal geen slecht idee. Een qua toon zeer desoriénterend filmpje dus, dat in Cannes vorig jaar in wereldpremière ging en er, getuige de twee gewonnen publieksprijzen, blijkbaar wel in de smaak viel. Nog even de uitsmijteraandacht vestigen op Valeria Golino, die het ooit probeerde in de mallemolen van Hollywood, maar intussen schijnbaar haar Zuiderse kar terug naar Europa heeft gekeerd. Vanwaar u haar kan kennen ? Van Rain Man, The Indian Runner of Immortal Beloved bijvoorbeeld, maar helaas ook van de fletse Hot Shots-parodieén.