Voor een militaire junta groot en niet zo fijn moest je in de jaren zeventig en tachtig in Zuid-Amerika zijn. Ook Brazilië ontsprong de dans niet. Ze waren er zelfs vroeger bij dan in de openingszin, daar de militairen er al in april 1964 de macht grepen nadat ze de zittende president uit het zadel hadden gelicht. (Vermeende) tegenstanders van het nieuwe regime werden opgepakt, ondervraagd, gemarteld en in de meeste gevallen gedood. Van veel slachtoffers werd het lichaam nooit vrijgegeven en luidde de officiële status ‘verdwenen’.

Walter Salles projecteert die zwarte pagina’s uit de geschiedenis van zijn land in I’m Still Here – originele Braziliaanse titel Ainda Estou Aqui. Gebaseerd op de in 2015 verschenen gelijknamige memoires van auteur Marcelo Rubens Paiva. Daarin beschreef die hoe zijn vader destijds in januari 1971 werd opgepakt en vermoord door het toenmalige regime. Een verhaal dat filmisch vooral vanuit het standpunt van zijn moeder Eunice wordt getoond. Zij werd vlak na de verdwijning van haar echtgenoot ook even opgepakt, en uiteindelijk terug vrijgelaten. Eunice zette zich daarna in om de waarheid aan het licht te brengen, en groeide uit tot een mensenrechtenactiviste die opkwam voor de rechten van de Braziliaanse inheemse bevolking.

I’m Still Here slaat met de politieke en historische vuist op tafel, maar is in de eerste plaats een warm portret van een kroostrijk gezin wiens onschuldig geluk in het Rio de Janeiro van begin jaren zeventig bruut werd ontwricht. Salles haalt traag maar zeker de duimschroeven aan: na een gezapig en helder openingsluik waarin hij het gezin Paiva schetst volgt een ijzersterk deel waarin de arrestatie van patriarch Rubens centraal staat. Alleen al voor de scène waarop die beheerst zijn huis en gezin verlaat op dwingende vraag van de militairen op de stoep en in zijn woonkamer is I’m Still Here zijn Oscar voor beste internationale film meer dan waard.

De vertolkingen van de grote en kleine acteurs die het gezin Paiva vormgeven zijn eveneens prijs- en lovenswaardig. Met op kop Fernanda Torres die de ingetogen woede en pijn van Eunice levensecht tastbaar maakt. Een paar van de inhoudelijke nuances zullen weliswaar verloren gaan als je niet op de hoogte bent van het hoe en waarom van de militaire coup destijds. Dat is geen beletsel om niet emotioneel mee af te zien met de Paiva’s.

De tijdssprongen aan de staart van de film komen aanvankelijk wat storend over omdat ze de claustrofobie van het verhaal breken, maar bleken uiteindelijk toch nodig om het gezinsplaatje zo volledig mogelijk te kunnen schetsen. Mooi is dat in het laatste stuk Eunice niet wordt vertolkt door een zwaar in de make-up gezette Torres, maar door de toen vierennegentigjarige Fernanda Montenegro, Torres’ echte moeder. Nog mooier is dat Montenegro in 1999 genomineerd was voor een Oscar voor beste vrouwelijke hoofdrol in Salles’ Central Do Brasil, net zoals Torres genomineerd was voor haar werk in I’m Still Here. De ontroering zit in veel hoeken en gaten in deze verdiende Oscarwinnaar. Het filmisch vernuft ook.