Lange tijd was het niet eenvoudig om te besluiten wat de beste Michael Haneke-film was. Was het ‘Das Siebente Kontinent’ waar hij een koel beeld schetste van een familie die alle banden met de maatschappij doorknipte vooraleer uiteindelijk zelfmoord te plegen ?  Of ‘Code Inconnu’ waarin de ontmenselijking van de maatschappij in korte impressies werd weergegeven ?  Of de originele Funny Games, zijn brutale aanklacht tegen film- en televisiegeweld ?  Of toch maar ‘Caché’, zijn fascinerende thriller waarin het nooit echt duidelijk was welke in welke richting het beklijvende werkstuk zou meanderen ?  Een vraag die intussen totaal overbodig is geworden: Hanekes beste is (al dan niet voorlopig) met vlag en wimpel ‘Das Weisse Band’ geworden, de film waarvoor hij in 2009 de Gouden Palm won in Cannes. Meer nog, het is niet alleen zijn beste, maar ook zijn meest ambitieuze en epische prent.

Naar goede gewoonte roept Haneke steevast meer vragen op dan pasklare antwoorden te bieden. En ja, dat kan frustrerend werken. Zeker in een film van bijna twee uur en een half. Al vinden wij dat de film er eigenlijk sterker door wordt: sommige dingen zijn gewoonweg niet te verklaren, en maken gewoon deel uit van het dagelijks leven. Haneke laat ditmaal de weltschmerz in de moderne grootstad voor wat die is, en verlegt zijn werkterrein naar Eichwald, een Duits protestants boerendorp anno 1913, net voor de natie zich in twee wereldoorlogen stort. Het is een dorp zoals die nu schijnbaar van de aardbodem zijn verdwenen: alle dorpsbewoners werken schijnbaar voor de baron, die zich onofficieel als leider van de gemeenschap opwerpt. Er is een rentmeester, een dominee die alles hoort en ziet, een dokter die voor het volledige dorp zorgt, een leraar die alle kinderen kent… aan autoriteit en hiërarchie geen gebrek.

En dan gaat het plots mis. Wanneer de dokter met zijn paard op een niet zo heilige dag naar huis komt gereden, struikelt het dier over een onzichtbare metalen draad die tussen twee bomen is gespannen. De gemeenschap is nog maar amper bekomen van deze laffe daad, of een boerin komt om het leven bij een bizar ongeval. Even later wordt een van de kinderen van de baron mishandeld teruggevonden. Een schuur vat vuur. Het duurt niet lang voor wantrouwen het dorp overheerst. De leraar (die niet echt deel uitmaakt van de gemeenschap, daar hij als buitenstaander in een ander dorp is opgegroeid) begint na een tijd te vermoeden dat de kinderen van het dorp meer afweten van de mysterieuze en gewelddadige voorvallen. Maar tussen vermoeden en bewijzen ligt meer dan een wereld van verschil…

“Das Weisse Band” is een wondermooi in beeld gebrachte nagelbijter over de verlokking van het fascisme. Zonder dat Haneke het woord uitspreekt of echt een duidelijke link legt naar het nazisme van dertig jaar later, weliswaar. Als je de film echter in een geschiedkundig licht plaatst en tot de conclusie komt dat de kinderen uit de film volwassenen zijn aan de vooravond van de tweede wereldoorlog, dan is het toch moeilijk om de film niet in die optiek te bekijken. Maar zelfs zonder die sprong in de tijd is “Das Weisse Band” fascinerende cinema. Aan de hand van de gewelddadige spiraal die over Eichwald hangt, dissecteert Haneke op een haast genadeloze manier de samenleving. Geheimen komen aan het licht, onderlinge relaties op hun kop gezet, autoriteit gezien als des duivels. Hij filmt elke scène als het voorgeborchte van potentieel onheil, en door de onderhuidse spanning en de ronduit briljante prestaties van de kindacteurs lijkt het bij tijd en wijlen alsof hij een eigentijdse versie van “Village Of The Damned” aan het draaien is. Maar dat is de film oneer aandoen: Hanekes zoveelste confrontatie met de gemene en kwaadaardige kant van de mensheid levert vooral volwassen uppercuts op.
En vaak verrassende: zo is het wennen aan een geluidloze begin- en eindgeneriek. Haneke gaat eens te meer voor introspectie en rekent niet op cinematografische trucjes om zijn slag thuis te halen. Integendeel. Hoe soberder zijn regie, hoe strakker en straffer het resultaat.

“Das Weisse Band” is ontegensprekelijk de meest epische film uit Hanekes oeuvre. En naast zijn beste ook zijn mooiste. Onbewogen blijven bij de sublieme zwart-witfotografie en de haast onwereldse vergezichten op prentkaartenmoois (juicht, fans van wiegende korenaren en besneeuwde velden) is er niet bij. Of hoe iets heel smerigs er toch heel mooi kan uitzien. Hypnotiserende cinema met de vuist op tafel.

Fans van Haneke zitten trouwens meteen ook goed voor de tweede schijf van de special edition. Zo is er is een making of van circa 40 minuten, en een korte blik op de succestocht van Haneke en de film op het festival van Cannes. In de making of passeren heel wat setopnames de revue, en Haneke vertelt waar hij zijn inspiratie voor de film haalde. De featurette uit Cannes toont fragmenten uit de persconferentie, aangevuld met de uitreiking van de Gouden Palm. De beste extra is echter ontegensprekelijk een terugblik van circa 50 minuten op de carrière van Haneke. Daarin komt de cineast zelf veelvuldig aan bod, maar ook medewerkers doen hun zegje over het oeuvre van de Oostenrijker. Dat dit alles opgesmukt is met fragmenten uit verschillende films van Haneke maakt de docu er des te geslaagder op. Een interessante lading extra’s met andere woorden, en meteen ook een mooie omkadering voor een van de mooiste films uit 2009.