Funny Games U.S.
verdeler
acteur/actrice (10)
regisseur (1)
producent (2)
Het Filmfestival Van Gent anno 1997. “Funny Games” van Michael Haneke wordt vertoond en hoofdrolspeelster Susanne Lothar woont de vertoning bij. Na de film kan het publiek vragen stellen. Meteen wordt duidelijk dat de film een love it or leave it-ervaring is. Lothar krijgt van de ene helft van de zaal boegeroep en verwijten naar het hoofd geslingerd, de andere helft applaudiseert. “Funny Games” was/is inderdaad een film die heel wat emoties oproept. Hanekes films zijn nooit vrolijke gebeurtenissen (onze favorieten zijn “Code Inconnu” en “Caché”), maar “Funny Games” was voor velen een stap te ver.
Michael Haneke maakt films met subtiel geweld die de malaises in de huidige samenleving blootleggen. “Funny Games” is een aanklacht tegen het geweld als entertainment waar vooral Hollywood zich aan bezondigt. Geweld is helemaal niet leuk, argumenteert Haneke, en hij toont een film waarin een onschuldige familie wordt geterroriseerd en koelbloedig afgemaakt door twee sadistische jongemannen. Geen deus ex machina op het eind, geen happy end, geen yippie-ka-yee motherfucker. De familie is dood, en de snoodaards beginnen net voor de aftiteling aan een nieuwe sadistische raid. Zo is geweld, predikt Haneke, en daar is niks leuks of entertainends aan. Om die boodschap kracht bij te zetten moet het geweld ironischerwijs tot de verbeelding spreken: de lijdensweg van de familie komt loeihard aan (zelfs het tienjarig zoontje wordt neergeschoten), ook al is Haneke nog zo vriendelijk om de executies off-screen te houden. De psychologie van de terreur krijgt de bovenhand op het fysieke geweld. “Funny Games” nestelde zich als een onvervalste klassieker in het arthousecircuit, al was de film nauwelijks in Amerika te zien: hij werd er aangekocht en verdeeld door de inmiddels ter ziele gegane piepkleine verdeler Attitude.
En daar wrong het schoentje wat voor Haneke. De film bereikte bijna uitsluitend liefhebbers van de betere film, en het gros daarvan vleit zich maar zelden neer voor het grove Amerikaans geweld. De boodschap bereikte dus nooit de doelgroep, en toen Haneke de vraag kreeg (nadat “Caché” was uitgegroeid tot zijn grootste commerciële hit) om de film opnieuw te maken met een Engelstalige cast, greep hij die kans met beide handen aan. Haneke wou structureel niets veranderen aan het origineel: “Funny Games U.S.” is een remake in de letterlijke zin van het woord. De opbouw is gelijk, de scènes en camerabewegingen zijn identiek, de plot blijft onveranderd, de soundtrack is dezelfde… zelfs de set werd nagebouwd met de originele productieaantekeningen van de Oostenrijkse prent van tien jaar terug. Het enige verschil (op een paar minieme en onbelangrijke details na) zit hem dus in de taal en in de acteurs.
De remake roept heel wat vragen op, de een al pertinenter dan de andere. Heeft het zin om een film op een identieke manier opnieuw te vertellen ? Haneke mag dan beweren dat hij met deze Engelstalige versie een groter publiek een geweten wil schoppen, hij moet toch ook geweten hebben dat zijn film in Amerika opnieuw een vrij beperkte release zou krijgen ? Of wil hij met deze film vooral naamsbekendheid uitbouwen over de grote plas zodat hij er zijn backcataloog kan slijten? Kleine kans alvast dat het publiek dat kickt op “Hostel” en “Saw” een ticket zal kopen voor “Funny Games”, laat staan dat de studiobazen zich laten bekeren en voortaan alle ‘torture porn’ of andere geweldorgieën uit hun planning weren. It’s the economy, stupid. Of gelooft hij in het adagio dat als je een mens bekeert, je de hele mensheid bekeert ? Blijft dan nog het dilemma of de verpakking de boodschap rechtvaardigt. “Funny Games” is ook in zijn Engelstalige en dus commerciëlere vorm een film die qua sadisme en onbehaaglijke (mentale) geweldtaferelen psychisch vaak even gruwelijk is als de filmtrend die Haneke veroordeelt. Tien jaar geleden kwam de mokerslag aan, inclusief de tongue in cheek die de film ironisch moest verlichten. Ditmaal komen die scènes gekunsteld en overbodig over. De twee sadisten heten Peter en Paul, maar noemen zich af en toe Tom en Jerry of Beavis en Butthead, zodat ook tekenfilmgeweld een veeg uit de pan krijgt. Eén van de sadisten praat af en toe tegen het publiek om hen zo te betrekken in het geweld, en op de vraag van Naomi Watts waarom ze hen eigenlijk niet gewoon direct vermoorden, antwoordt één van de daders dat ze het entertainmentgehalte niet uit het oog mogen verliezen. De rewind-scène is ditmaal trouwens volledig een slag in het water, zelfs al is die identiek aan het origineel.
Het grootste probleem met “Funny Games” is echter dat je eigenlijk maar één keer echt geschokt kan zijn door de film, en dat is als je hem voor de eerste keer ziet. Wij hadden bij deze tweede visie (ook al hebben we het origineel niet meer opnieuw gezien sinds die première in Gent tien jaar geleden) vooral het gevoel met de neus op de manipulatiefactor te worden gedrukt, hoe geniaal Haneke als filmmaker ook mag zijn. Bovendien heeft Hollywood in die tien jaar een lange weg afgelegd: het filmgeweld is inderdaad in crescendo toegenomen, maar het gros van de regisseurs stelt eigenlijk al zelf die trend in vraag. Kijk maar naar al de zombiefilms met een geweten, en zelfs martelorgieën als “Hostel” beschouwen sadisme niet meer louter als fun. Hoe moedig het is van Haneke en zijn cast (vooral Naomi Watts gaat emotioneel ver) om deze film te (her)maken, en hoe gruwelijk het allemaal blijft, het resultaat stelt uiteindelijk teleur. Al was het maar omdat de film er in zijn Engelstalige vorm zelf ook commerciëler uitziet dan het donkere origineel.
“Funny Games” aanraden blijft moeilijk. Iedereen aan wie het origineel is voorbijgegaan kan uitvinden of de boodschap van Haneke in deze vorm nog relevant of wraakroepend is. Wij vinden het alvast jammer dat Haneke na het sublieme “Caché” eieren voor zijn geld kiest met een (hoe je het draait of keert) gemakkelijke en ietwat voorbijgestreefde remake. Bovendien zal het meer doorleefd gemaakte origineel nu voor altijd in de schaduw komen te staan van dit ‘grotere broertje’. Hoe dan ook, niet voor zwakke of onvoorbereide zielen, dit filmpje.