Ed Zwick is een man met een missie. Nieuws dat, dixit een lijn in het scenario als het meezit een minuutje zendtijd krijgt tussen het sport en het weer, wordt door deze dappere cineast in een commerciële actieprent gegoten. Alle middelen om een groot publiek te bereiken zijn geoorloofd: welk rechtgeaard mens krijgt het niet op zijn heupen van het mensonterende onrecht dat hier in het lang en in het breed wordt uitgesmeerd ?  Want ja, diamantsmokkel (en een groot deel van de diamanthandel tout court) is een vuil spel, en daar is vooral de arme burgerbevolking in tal van Afrikaanse landen het slachtoffer van.

Zwick en zijn wapenbroeder, de documentairefilmer Sorious Saruma (op wiens ervaringen het scenario grotendeels is gebaseerd), zorgen voor een goede probleemschets in het eerste deel van de film. Sierra Leone, 1999. Het land wordt verscheurd door een burgeroorlog. Het rebellenleger R.U.F. (Revolutionary United Front) moordt om de haverklap burgernederzettingen uit: de mannen die het geluk hebben niet vermoord of verminkt te zijn worden in de diamantmijnen gedropt, kinderen worden klaargestoomd als kindsoldaat. De plaatselijke diamanten worden gebruikt om wapens te kopen of worden op de diamantbeurzen in harde cash omgezet. Spil van het verhaal is de visser Solomon Vandy (Djimon Hounsou). Na een raid van het R.U.F. wordt hij gescheiden van zijn familie en tijdens zijn slavenarbeid in de diamantmijn vindt hij een grote roze diamant. Hij slaagt erin die te verbergen, maar een van de rebellenleiders onderschept hem daarbij. Net op dat moment valt het leger de rebellen aan, en kan Solomon vluchten. Zijn doel: terugkeren naar het gebied om zijn vrouw en kinderen terug te vinden. Ook 'soldier of fortune' annex wapenhandelaar annex diamantsmokkelaar Danny Archer (Leonardo DiCaprio) krijgt weet van de diamant. Hij belooft Solomon te helpen in de speurtocht naar zijn familie in ruil voor de vindplaats van de diamant...

Nadat Zwick duidelijk heeft gemaakt waar hij met het verhaal heen wil, transformeert Blood Diamond in een zeer actiegerichte prent die zich bijna Ramboiaanse allures aanmeet, inclusief clichématige slechteriken uit de spoeling 'brute negers met een ooglapje'. Privémilities, huurlingen, rebellen, regeringstroepen... schijnbaar allemaal hebben ze het op Archer en Solomon gemunt. Na de zoveelste hachelijke ontsnapping wordt het moeilijk om de film serieus te blijven nemen. Akkoord, als cineast die terzelfdertijd wil aanklagen en entertainen moet je keuzes maken, maar Zwick kiest te vaak voor de gemakkelijke shoot 'em up-oplossing. Het scenario bevat te veel intriges die allemaal om een oplossing vragen: de diamant moet gevonden worden, DiCaprio moet zijn goede hart tonen door de diamant op te offeren, Hounsou moet zijn zoon terugvinden en moet hem uit de gebrainwashte klauwen van het R.U.F. halen, enz. En dan is er ook nog de journaliste Maddy Bowen (die er gelukkig als Jennifer Connelly moest uitzien) die voor het eind van de film haar deadline moet halen om zo de hypocriete grote diamantconcerns aan de schandpaal te nagelen. Bovendien kan Zwick het ook niet laten om er zijn visie nogal boodschapperig in te punchen: heel wat dialogen van Jennifer Connelly bestaan uit vingerwijzend gepredik, en zelfs bijrolspelers laten optekenen dat een slechte mens die in staat is om lief te hebben toch een nuttig leven vertegenwoordigt. Een blijde boodschap waar an sich niets mis mee is, maar ergens hebben wij het gevoel dat Zwick teveel openstaande deuren intrapt.

Wat Blood Diamond ontbeert is een belangrijke zweem subtiliteit. De complexe intrige die in het eerste uur van de film zit ingebed, wordt helaas immers volledig opgeofferd aan een versmachtend pakket van rudimentaire, voorspelbare actie. Het gelijkaardige (vervang diamanten door medicijnenzwendel en je bent er) en veel prangender uitgewerkte The Constant Gardener had niet met die bloedarmoede te kampen en had daardoor een veel grotere impact. Hier moeten we het op een moment godbetert stellen met humor met een The Gods Must Be Crazy-gehalte: wanneer de dappere diamantjagers een stel vervaarlijk ogende bosjesmannen ontmoeten, kunnen ze zich redden doordat Jennifer Connelly even fotogeniek gaat poseren met de mannen in kwestie, hetgeen een van hen dan weer de zinsnede ze lijkt sprekend op mijn vrouw doet ontlokken.

Blood Diamond afdoen als een slechte film is dan ook weer niet correct. DiCaprio en Hounsou bezitten de juiste intensiteit als medestanders tegen wil en dank, en de mooie plaatjes van de Afrikaanse wildernis zijn een streling voor het oog. Uiteraard gaat alles naar aloude Hollywoodtraditie verbazend goed vooruit. Kortom, chapeau voor Zwick om de donkere zijde van diamanthandel in de actualiteit te brengen, maar het touw waarop hij balaceert tussen aanklacht en entertainment ketst meer dan eens als een boemerang in zijn gezicht.