Tja, wat in godsnaam te denken van “Antichrist”, het nieuwste in de vuurlijn liggende epos van Deens schandaalauteur Lars Von Trier ?  Dat de vrome katholieke goegemeente op hun achterste poten staat, is te begrijpen. Niet alleen omdat de titel er niet zo goed in de markt ligt, ook de vaak groteske beelden zijn een doorn in het oog. De oecumenische jury in Cannes gaf de film zelfs een anti-award. Wie in is voor een stevige portie controversiële cinema weet dus meteen waarheen.

“Antichrist” is geenszins een film voor jan en alleman. En laat zich nauwelijks in een gangbaar vakje stoppen, ook niet voor wie tussen de soep, de patatten en het ijshoorntje graag een boompje opzet over metafysische boetedoening en nihilistische catharsissen. Von Trier concipieerde de film toen hij naar eigen zeggen te kampen had met een serieuze depressie. De titel had hij al in 2005, de inhoud volgde pas later en is niet echt verbonden met het titelwoord. “Antichrist” is het verhaal van ‘he’ (Willem Dafoe) en ‘she’ (Charlotte Gainsbourg), een koppel wiens leven tragisch ontspoort na de dood van hun zoontje. Dat noodlot openbaart zich tijdens een magnifiek geregisseerde proloog (op de tonen van Handels aria “Lascia ch'io pianga” uit “Rinaldo”). De moeder is ontroostbaar: ze stort in elkaar tijdens de begrafenis en stevent af op een leven als depressieve kasplant. De vader probeert alles pragmatisch te bekijken en zijn echtgenote via therapeutische sessies verlossing te bieden. Het verhaal is tijdens de beginfase nog netjes te volgen, maar van zodra het koppel verkast naar een hut in een woud (met de nogal misleidende naam Eden), flippert Von Trier er op los met hellepoortbeelden (van afgesneden schaamlippen over vastgeschroefde benen tot bloederige ejaculaties), geschifte plotwendingen (oh kijk daar, een pratende vos) en ondoordringbaar gefilosofeer over… ja, waarover eigenlijk ?  Over redemptie, schuld, man vs. vrouw, geloof vs. ongeloof, natuur vs. beschaving, enz. vs. etc. Denken we.

De kans dat Von Trier ooit een film gaat maken met de steun van een Amerikaanse studio is miniatuurklein, zoniet onbestaande. Von Trier, die door zijn vliegangst al zijn films steevast in Europa draait, is sowieso al geen Amerikafan, getuige de vegen uit de pan die hij uitdeelde met “Dogville” en “Manderlay”. Toen een paar Amerikaanse journalisten hem daar destijds over aanspraken, pareerde Von Trier snerend dat Hollywood ook niet naar Denemarken was gekomen voor hun film over het leven van Hans Christian Andersen. Von Trier blijft met andere woorden zijn eigen ding doen, hoe bizar en aanstootgevend dat ook mag zijn.

Zonder fondsen zal hij ook niet snel vallen: “Antichrist” haalde zijn budget van ongeveer 11 miljoen dollar immers vrij moeiteloos bij elkaar bij productiemaatschappijen uit een zestal landen. Charlotte Gainsbourg ging in mei in Cannes aan de haal met de prijs voor de beste actrice, en die bekroning is meer dan terecht getuige de diepe emotionele rauwheid die ze in haar rol legt. Uiteraard verdient ook Willem Dafoe lof voor het risico dat hij neemt om aan te treden in een film waarvan het etiket ‘schandaalfilm’ al van voor de opnames zichtbaar was. Al is hij uiteraard niet aan zijn proefstuk toe, getuige zijn rol van Jezus in de gecontesteerde Scorseseprent “The Last Temptation Of Christ”.

De expliciete gruwelbeelden in “Antichrist” zijn geen spek voor ieders bek. Toch zijn het niet zozeer die beelden die van de film zware kost maken. Het is vooral de zware, ondoordringbare symboliek die van “Antichrist” een eigengereid pelliculeavontuur maakt. Alles afdoen als exploitatie is echter filmpolitiek incorrect: Von Trier gaat nergens op zoek naar de gemakkelijke shockeffecten, maar laat alles voortvloeien uit het hartverscheurend leed van een man en een vrouw die hun kind hebben verloren. Dat Von Trier daarbij de kaart trekt van een duistere horrorallegorie is nu eenmaal inherent aan de filmische visie van de man. Het resultaat is een grimmige parabel die voor de één een repulsieve flop zal zijn en voor de ander een ongrijpbaar meesterwerk. Cinema in zijn puurste en provocatiefste vorm. En een enkeltje Denemarken voor iedereen die elk symbolisch beeld in “Antichrist” afdoend kan verklaren.