Wat gaat er om in het hoofd van Warren Schmidt? Dat is zowat de hamvraag die gedurende deze film jongleert, en waar ik niet echt een afdoend antwoord op vond. Alles wat de man doet (of niet doet) zal wel een reden hebben, maar het hoe en waarom is nooit echt afgelijnd. Alsof elke toeschouwer zelf maar moet beslissen hoe hij Warren Schmidt ziet. Of niet ziet. Wat ook uw persoonlijke score wordt, About Schmidt is en blijft een opvallende film. Soms recht in de roos, dan weer nogal bij de haren gesleurd, maar steeds schipperend op de dunne grens tussen levensechte tragiek en afgemeten satire. En ja, zo hebben wij ze graag.

We maken kennis met Warren Schmidt (Jack Nicholson in grote doen, zoals vanouds) één minuut voor het einde van zijn loopbaan. Afgemeten en strak zit hij in zijn kale kantoor te wachten tot wanneer de grote wijzer van de klok 17 uur aanduidt (het lijkt In de gloria wel). Nog een laatste blik over de kamer waar zowat zijn hele carrière zich afspeelde en het is bye bye Woodmen, de verzekeringsmaatschappij waar Warren levenskansen berekende vooraleer de polissen werden afgesloten. Op het 'feestje' 's avonds in het plaatselijke restaurant voelen we voor de eerste keer dat het niet eenvoudig zal zijn om in de psyche van Warren door te dringen. Hij laat zowel de felicitaties als het feestvoedsel schijnbaar zonder enige emotie over zich heengaan, en ook in de conversaties met zijn echtgenote Helen en dochter Jeannie merk je dat Warren een introvert wezen is, afwisselend verbitterd en neurotisch. En soms krijg je ook de indruk dat Warren verdomd goed weet wanneer te zwijgen en wanneer te spreken. Warrens levensherfst schiet echter pas echt uit de startblokken wanneer Helen plots overlijdt. Het laatste baken van zekerheid valt weg en Warren moet nu de dagelijkse routine zien te doorbreken en te overleven. Na een paar valse starten meent hij zijn levensmissie ontdekt te hebben: de huwelijksplannen van dochter Jeannie met watermatrassenboer Randal (Dermot Mulroney met paardenstaart en uit de kluiten gewassen bakkebaardenversiering) verijdelen. Met de tien meter lange Winnebago Adventurer (één van de vele folietjes van Helen) begint hij aan de trip die hem van Nebraska naar Denver brengt.

Het scenario (vaak niet meer dan een opeenvolging van korte set-pieces) is op zich niet altijd even sterk, maar dat zorgt niet echt voor een domper. Het euvel leidt er hoogstens naar dat de film niet nog hoger scoort. Regisseur Alexander Payne (van het al even satirische Election dat vanwege de tienerinvalshoek (Reese Witherspoon en Matthew Broderick) exuberant was i.p.v. ingetogen) zorgt ervoor dat Nicholsons bedriegend-apathische eenzaat alle kansen van de wereld krijgt om het publiek van het begin tot aan het eind in het nekvel te ademen. Bovendien toont hij door heel subtiele regietoetsen aan dat hij het filmmedium meer dan machtig is: de stemmen die Warren hoort als hij de bandenwinkel bezoekt, de schijnbare interesse waarmee hij museums bezoekt, de camera die over de tastbare resten van Warrens vrijgezellenleven zweeft, de shots op de geparkeerde Adventurer, de close up op de runderen in de vrachtwagen, net zoals Warren op weg naar het onverbiddelijke einde: de kleine details zijn vaak succesvoller dan de geforceerde grappen rond de schoonfamilieclan die gaandeweg de kop opsteken (een poedelnaakte Kathy Bates inclusief).

Al is de vondst natuurlijk de 'correspondentie' die Warren aangaat met zijn pleegkind Ndugu. Verhaaltechnisch een topper omdat we zo zien wat er (bijna) echt in Warren omgaat (en omdat het uiteindelijk ook als catharsis dient), maar ook op regievlak een goudmijn. De voice-over is schitterend bij de vaak tegenstrijdige beelden gelast, en je moet ook eens letten op wat Payne doet met de Jeannie-flashbacks: zelfs wanneer Warren over haar aanstaande huwelijk vertelt, zien we haar nog steeds door zijn ogen: als een tienjarig meisje. Het zijn dergelijke subtiele toetsen die Warrens odyssee verhelderen. Verwacht je bij About Schmidt in geen geval aan een dijenkletser van formaat of aan een film waarin alle wendingen zo maar voor het grijpen liggen. Laat je gewoon meedrijven door de tocht van een onopvallende alledaagse man die tussen het vallen van de levensbladeren door zich afvraagt of de voorbije 67 jaar het leven waard waren en wat hij nog kan betekenen tijdens de (door hem ingeschatte) negen jaren die nog resten. Essentiële levensvragen in een krachtig aangepakte film.

En voor degenen die meer willen weten over Warren Schmidt: auteur Louis Begley op wiens roman Alexander Payne zijn scenario baseerde, schreef intussen ook een sequel, namelijk Schmidt Delivered. Hou er wel rekening mee dat de film serieus afwijkt van het boek, dus als je de filmische Schmidt wilt koesteren is de lectuur misschien niet aangeraden. Ook nog even dit: Childreach is een bestaande organisatie, en de producers van deze film creëerden daadwerkelijk een fosterrekening voor het kind (dat in werkelijkheid Abdallah Mtulu noemt) op de Ndugu-foto.