Drie films heeft de met een ronkende naam gezegende Florian Von Henckel Donnersmarck dusver op zijn cv. En twee daarvan zijn meesterwerken. Een mooi gemiddelde. “The Tourist”, zijn uitstapje naar Hollywood annex europuddingland hoort niet bij die meesterwerken. Zijn debuut “Das Leben Des Anderen” wel. En deze “Werk Ohne Autor” ook.

Drie uur en tien minuten lang levert Von Henckel Donnersmarck prachtig verhalende cinema af in een mix van fictie en non-fictie, neergepoot in een omvangrijk stuk Duitse geschiedenis. “Werk Ohne Autor” haalt een deel van zijn inspiratie bij het (vroege) leven van Gerhard Richter. Een artistieke duizendpoot die excelleert als kunstschilder binnen het zogenaamde Kapitalistisch Realisme. Opvallend binnen zijn oeuvre: fotorealistische schilderijen die zo echt lijken dat het moeilijk te zeggen is of je nu naar een foto dan wel een schilderij aan het kijken bent. In 2015 ging Richters schilderij “Abstraktes Bild” onder de hamer in Sotheby’s voor meer dan 44 miljoen dollar/30 miljoen euro. Een record voor een toen nog levende artiest.

Maar om die veilingsrecords gaat het niet in Florians film. Het hoofdpersonage heet hier Kurt Barnett, wat meteen aanduidt dat “Werk Ohne Autor” geen biografie in de strikte zin van het woord is. Eigenlijk is het evenzeer een verhaal over de staat van een natie dan over de staat van een man. Hoe het leven van de man door die natie is beïnvloed en hoe hij uiteindelijk een stempel op de natie wist te drukken vormt de spil van een interessante narratieve cyclus. Klinkt misschien als abstract kunstzinnig gewauwel, maar dat is het zeker niet. “Werk Ohne Autor” is in de eerste plaats een fascinerende familiekroniek, met in het hart een familiegeheim waarvan Barnett/Richter zelfs het bestaan niet eens weet, maar dat als centrale plotscharnier een intrigerende link vormt tussen de kinderjaren en de volwassenvorming die volgt. Geschiedkundig krijg je een groot spectrum: de rassenzuivering van de nazi’s, de bombardementen op Dresden, de wederopbouw van het land, de scheiding tussen Oost en West, het ontstaan van vrijgevochten kunststromingen in de jaren zestig … er is een reden waarom de film boven de drie uur afklokt.

Het eerste deel tikt af als een spannende oorlogsthriller, het middenstuk als een absorberend drama en het laatste uur als een rondreis door de psyche van een kunstenaar die de juiste weg zoekt om zich uit te drukken. Von Henckel Donnersmarck predikt de filosofie dat er niets is in het leven dat je niet kan uitdrukken door schoonheid: kijk niet weg, maar absorbeer en toon. Volgens die optiek is het treffend dat “Werk Ohne Autor” finisht als een zeer schone film. Een die tegelijkertijd begeestert, ontroert, fascineert en heel stilletjes naar de keel grijpt.

Von Henckel Donnersmarck klopt daarvoor nergens hard op de tafel, en riskeerde daarmee wat tussen de mazen te vallen of bedolven te worden onder meer schreeuwerige films. Ook al omdat er geen grote sterren op de affiche staan. Maar wel grote acteurs: Tom Schilling hypnotiseert als Bannert, Sebastian Koch is demonisch solide als zelfingenomen nazi-arts met een professorcomplex en zowel Paula Beer als Saskia Rosendahl - zes jaar eerder ook al op de vlucht voor hakenkruisuniformen in “Lore” - borrelen als de twee vrouwen die het leven van Bannert tekenen. Een bescheiden meesterwerkje dus, deze “Werk Ohne Autor”. Tien op de schaal van Von Henckel Donnersmark. En op die van Richter. 

Gezien op Film Fest Gent.