Alfred Hitchcock zei ooit dat films eigenlijk een weerspiegeling zijn van het leven, zij het met de saaie stukken eruit geknipt. Een bewust met de helletand prikkende snoodaard kan argumenteren dat Nomadland net het tegenovergestelde is: het leven met de saaie stukken erin gelaten. Want ja, deze film is traag en atypisch en zal iedereen die zelden tijd vrijmaakt voor kunstzinnige arthousecinema misschien zelfs comateus achterlaten.

En toch is dit een Oscarwinnaar die met de topprijzen beste film, beste regisseur en beste vrouwelijke hoofdrol aan de haal ging. Nochtans is Nomadland eerder de antithesis van Hollywoodentertainment dan de vaandeldrager ervan. Alhoewel titels als Moonlight en Parasite de voorbije jaren de richting wel al aan het aangeven waren. Dus ja, de kans zit erin dat je Nomadland saaie kost vindt. Maar als je lak hebt aan popcorngeratel en in de stemming bent om je ogen te openen voor het leven zoals het is binnen de krijtlijnen van de economische malaise in de Amerikaanse badlands, dan ben je klaar voor een revelerende kijkervaring.

Drie vrouwelijke gidsen leiden je door het nomadenland: journaliste Jessica Bruder, regisseuse Cloé Zhao en actrice/coproducente Frances McDormand. Bruder schreef in 2014 een stuk voor Harper’s Magazine en breidde dat in 2017 uit tot het non-fictieboek Nomadland: Surviving America In The Twenty-First Century. In dat boek staat te lezen hoe heel veel (meestal maar niet uitsluitend oudere) Amerikanen in staten als South Dakota, Nebraska en Nevada van job naar job zwerven in hun campers, RV’s en gepimpte bestelwagens. Ze zijn niet dakloos, maar huisloos. Vaak is het een bewuste keuze - een aan een pioniersgevoel gekoppeld sterk verlangen naar een solitair leven buiten de uitwasemingen van de materialistische economie om - maar evenzeer ligt een persoonlijk of economisch drama aan de start van het nomadenbestaan. Zoals bijvoorbeeld het faillissement van het mijnbedrijf US Gypsum in het stadje Empire in Nevada in 2011. Die stad was eigenlijk volledig eigendom van het bedrijf en toen dat de poorten sloot verdween Empire als het ware volledig van de aardbodem. Zelfs de postcode werd opgeheven.

Omdat McDormand fel onder de indruk was van Zhao’s The Rider, stapte de actrice zelf op de regisseuse af met de vraag of ze samen iets konden doen rond Bruders boek. Dat kon. McDormand kruipt in de huid van protagoniste Fern. Zowel zij als haar overleden man werkten bij Gypsum en nu dwaalt zij van plaats naar plaats in haar RV, slapend op campingsites of parkings van supermarkten. Tijdens de kerstperiode werkt ze als seizoenarbeidster bij Amazon, in de zomerperiode werkt ze als schoonmaakster of klusjesdame in de buurt van toeristische attracties. Ze komt vaak dezelfde lotgenoten tegen en vindt tussen het rijden en de klusjes door soelaas bij nomadengemeenschappen die met respect en eerbied voor elkaar gestructureerde communes opbouwen.

Behalve McDormand en David Strathairn - die aantoont hoe jammer het is dat John Sayles geen films meer maakt/niet meer gefinancierd krijgt - zijn zowat alle personages in de film echte nomaden die gewoon zichzelf zijn. McDormand is hier vaak evenveel actrice als interviewster die door in de groepen te integreren de mensen voor de camera krijgt. Het Rubber Tramp Rendezvous kamp van Bob Wells bijvoorbeeld is helemaal echt.

Zhao last geen nadrukkelijke narratie in Nomadland in: dit is in de eerste plaats een met cinéma vérité flirtend observatiestuk. McDormand is in elke scène aanwezig en wat zij ziet, voelt en ervaart krijg je als kijker mee. De grootste brok in de keel-fragmenten zijn vaak subtiel ingebouwd: een onaangetast vergezicht, een schalkse of gestolen blik of een onvoorbereid woord zeggen hier het meest. Alles wat als plotpunt dient of zou kunnen dienen (een lekke band, een sterfgeval, een kans om alsnog voor een normaal leven te kiezen) neemt Zhao heel natuurlijk in de véritémaalstroom mee.

McDormand bereidde zich method acting-gewijs voor op haar rol: ze leefde een tijd in een RV, werkte bij Amazon, rooide bieten … heel wat van de nomaden waar ze in de film mee integreert wisten trouwens niet eens dat ze actrice was en gaven haar zo een open, tegelijk poëtische en onthutsende kijk in een arbeidersklasse die zowel gebroken als veerkrachtig is.

• Film uit de Officiële Selectie op het Filmfestival van Gent (2020)