Batman – of in dit geval De Batman – blijft een graag geziene gast in het filmwezen – zowel binnen als buiten de contouren van het DC Extended Universe. Waar deze film eigenlijk feitelijk geen deel van uitmaakt. The Batman is een losse herstart annex reboot die ietwat te vergelijken is met de carte blanche zoals Christopher Nolan die kreeg voor zijn Dark Knight-trilogie. Overeenkomsten zijn er wel degelijk: ook deze film is donker, duister en cynisch. Of wil dat toch zijn.

Oorspronkelijk zou Ben Affleck The Batman regisseren. En de hoofdrol vertolken: ergens logisch, daar hij ook al in het vleermuispak was gekropen voor de Batman-ensemblefilms in het DC Universe. Maar die waren geen onverdeeld succes. Affleck wou dus meer en iets anders doen met het personage en gaf in 2016 inkijk in zijn losstaand script dat zich hoofdzakelijk zou afspelen in Arkham Asylum. De oorspronkelijke bedoeling was ook om personages en vertolkers uit het DC Universe over te hevelen naar deze film zoals Jeremy Irons als Alfred en Jared Leto als The Joker. Maar dat project liep averij op toen Affleck in 2017 liet horen dat hij de film niet meer zou regisseren, maar wel nog de hoofdrol zou vertolken. Ook dat ging echter niet door. Redenen genoeg: Affleck verloor interesse omdat hij zich rond die tijd moest laten behandelen voor een alcoholverslaving, zijn huwelijk met Jennifer Garner op de klippen liep en hij al bij al toch zo geen goede herinneringen had aan de vorige Batman-films in het algemeen en Justice League in het bijzonder.

Warner had intussen met Matt Reeves al een nieuwe – wel enthousiaste – regisseur gevonden. En die wierp Afflecks script in de vuilnisemmer en begon helemaal opnieuw. Geen connecties meer met het DCEU, maar een nieuwe opstart voor Batman. Zij het zonder een origineverhaal te zijn. Goede beslissing, want dat verhaal kennen we nu wel. Reeves ziet zijn reboot duidelijk als een zeitgeistfilm waarin er nogal wat nadruk komt te liggen op de innerlijke demonen van de personages – ook al zijn dat in wezen maar comickarakters. Reeves – een Batmanfan in hart en nieren – wou van meet af aan een connectie tussen de comicwereld en de echte wereld – zoals Nolan die ook had – en zet zijn Bruce Wayne zo ver als mogelijk weg van zijn rijke playboyimago dat in de originele comics en heel wat andere adaptaties werd geportretteerd.

Verschil met zowat alle vorige Batmannen is dat Reeves op de proppen komt met een detectiveverhaal dat evengoed zonder superhelden en -schurken kan worden verteld. In die optiek kan je deze film zelfs bekijken als een soort Gotham City Confidential. Reeves ging voor zijn film op zoek naar een acteur met Kurt Cobain-vibes – en ja, Nirvana staat op de soundtrack – en vond die bij Robert Pattinson, intussen toch al ettelijke klassefilms verwijderd van zijn hartendief met hoektanden-doorbraak in de Twilight franchise. Reeves gaf trouwens toe dat Pattinson van bij het begin bovenaan zijn verlanglijst stond en dat hij het script zelfs had geschreven met Pattinson in het achterhoofd. Nog opvallende namen in de cast: Zoë Kravitz als Catwoman, Paul Dano als Riddler, een onherkenbare Colin Farrell als Penguin, Jeffrey Wright als James Gordon, Andy Serkis als Alfred en John Turturro als maffiabaas Carmine Falcone. En de plot en de interactie tussen de personages? Wopla, in de met kokende olie omgeven spoilerkelder ermee zodat je deze drie uur durende kuitenbijter helemaal onbevangen kan ondergaan. Als je toch een lijntje synopsis wil: Batman pakt hier (alweer) corruptie in Gotham City aan en maakt jacht op een nogal wat slachtoffers makende Riddler die het voorzien heeft op notabelen uit de stad.

En euhm … is het nu wat eigenlijk, deze film? Wel … ja, en neen. The Batman is in die optiek interessant dat het nog maar eens een nieuwe invulling is van de Gotham-mythologie. Geen James Bond-achtige intermezzo’s zoals Nolan die bracht, geen bubblegumstripsporen meer en zelfs niet eens de overladen slowmotionposes van de Zack Snyder-films. Dus ja, The Batman is zijn eigen beest. En dat is oké. Maar er zitten vlooien in de huidplooien. De film duurt net geen drie uur, en het script is helemaal niet episch genoeg om die lange speelduur te rechtvaardigen. Het ontbreekt de film aan cadans en ritme en voor elke geslaagde scène is er een te vinden die aan de andere kant van het spectrum staat. Zozeer zelfs dat de spectaculaire bedoelde climax – een van de weinige actiescènes uit de prent trouwens – nauwelijks een rimpeling weet te veroorzaken. Ook Reeves’ keuze voor een alles absorberend weliswaar stijlvol zwart-rood kleurenpalet – de combinatie wordt zelfs doorgetrokken in de eindgeneriek – is een eurodubbeltje op zijn kant. Reeves gaat voluit voor donker, donkerder en donkerst – zozeer zelfs dat je in sommige scènes nauwelijks ziet wat er aan de hand is, terwijl je op andere momenten dan wel weer sfeervolle (strip)silhouettentableaus krijgt voorgeschoteld. En ook de overvloedige regen die met bakken uit de hemel valt heeft zijn beste tijd als stijlkenmerk wel gehad.

Als puntje bij paaltje komt is The Batman ambitieuzer qua opzet dan qua uitwerking. Want wat een coherente rollercoaster van drie uur zou moeten zijn, is nu eigenlijk een omkaderend frame waarbinnen als het ware twee films – een interessante en een bij vlagen slordig vertelde – tegen elkaar moeten opboksen. En daar worden zelfs als sleutelscènes beoogde momenten – de ziekenhuisscène met Bruce Wayne en Alfred om er een te noemen – het slachtoffer van. Of is The Batman eigenlijk een neoklassieker die wat moet rijpen en misschien meerdere visies nodig heeft om echt te ontbolsteren?