Mazzeltov en kruidnagelinspiratie voor wie zich contemplatief over het oeuvre van de Schotse cineaste Lynne Ramsay wil buigen. Vier films telt dat inmiddels, en met elke nieuwe titel lijkt ze haar spectrum te verruimen. Debuteren deed ze in 1999 met het sociale drama “Ratcatcher”, gesitueerd in een grauw Glasgow in de jaren zeventig. In 2002 leverde ze met “Morvern Callar” een louterend drama af over schuld en verlossing, en werd duidelijk dat ze een fijn oor heeft voor de symbiose tussen beeld en klank, met cultartiesten als Can, Aphex Twins, Ween en het wondermooie “Some Velvet Morning” van Nancy Sinatra en Lee Hazlewood op de soundtrack. Daarna wou Ramsay zich over de verfilming van Alice Seboldts “The Lovely Bones” buigen, maar de producenten vonden haar script teveel van het boek afwijken. Met de verfilming van Lionel Shrivers “We Need To Talk About Kevin” haalde ze wel haar slag thuis en er leek een nieuwe Ramsay opgestaan. De orkaankracht van dat welhaast ondefinieerbaar drama was ei zo na hevig genoeg om de scharnieren uit het Amerikaanse indielandschap te rukken. Zes jaar later schakelt Ramsay nog een tandje bij met het ontwrichtend geweldorgasme “You Were Never Really Here”, gebaseerd op een novelle van cultauteur Jonathan Ames.

“You Were Never Really Here” (of zoals Schwarzenegger zou zeggen: “You Wea Neva Really Heiah”) roept veel echo’s op. De niet-lineaire narratie doet wat denken aan de hoogdagen van Egoyan, de versplinterde misdaadplot lijkt structureel schatplichtig aan John Boormans “Point Blank” en het gestileerd geweld zoekt dezelfde akelige duisternisschaduwen op die Nicolas Winding Refn salonfähig probeert te maken. Wars van alle echo’s is “You Were Really Never Here” vooral een uniek werkstuk van een cineaste die zichzelf niet herhaalt en per film de grenzen van haar eigen kunnen verlegt. En daar ook erkenning voor krijgt: op het voorbije festival van Cannes mocht Ramsay naast een staande ovatie van zeven minuten ook de prijs voor beste scenario mee naar huis nemen.

Er is wel degelijk een heldere plot in “You Were Never Really Here”, een die je puur rechtlijnig gezien kan terugschroeven tot een eenvoudige wraakthriller. Protagonist is Joe (Joaquin Phoenix, in karaktermodus als angstaanjagende behaarde beer van een vent). Via doordruppelende flashbacks leren we dat hij zwaar getraumatiseerd is omdat hij als kind geconfronteerd werd met de gruweldaden van zijn vader. Later was hij als militair in het Midden-Oosten eveneens getuige van dingen die hem in een tikkende tijdbom transformeerden. Ramsay onthult slechts mondjesmaat Joes acties en daden. Met details gaande van een bebloede hamer tot een over zijn hoofd getrokken plastic zak ben je geneigd te denken dat Joe een losgeslagen maniakale en methodische moordenaar is. Methodisch is hij zeker, zo blijkt. Om zijn eigen demonen de baas te kunnen speurt hij via een ondergronds opererend syndicaat verdwenen personen op en hij ziet er geen graten in om de boosdoeners die hij tegen het lijf loopt om het leven te brengen. Wanneer hij de verdwenen dochter van een politicus moet opsporen, ziet het ernaar uit dat zijn innerlijke demonen hem definitief zullen vernietigen.

In rechtlijnigheid is Ramsay nauwelijks geïnteresseerd: ze construeert “You Were Never Really Here” vooral als een karakterstudiedoolhof over een door geweldvisioenen geplaagde man wiens ondoorgrondelijke psyche hem constant boven de afgrond laten balanceren. Dat levert fascinerend kijkvoer op, die door de constante focus op mutilaties echter niet iedereen zal weten te bekoren. Ramsay gaat in eerste instantie voor impliciet geweld, maar dat blijkt filmisch-esthetisch evenzeer onder de huid te kruipen als de brutaliteiten die wel ongefilterd het scherm halen. Dat Ramsay er bovendien in slaagt om een poëtische ondertoon toe te voegen, maakt deze film des te opmerkelijker.

“You Were Never Really Here” is in de eerste plaats een viscerale ervaring die de visuele kracht en pracht van het filmmedium eert. En dat levert meer dan een adrenalineuppercut op. Niet enkel Ramsays verdienste: Phoenix’ explosieve en eveneens in Cannes bekroonde schermdominantie is een extra reden waarom deze film de enterhaken strak hypnotiserend weet aan te spannen.  

Gezien op het Filmfestival van Gent.