De originaliteitsprijs 2008 zou best wel eens naar deze Waltz With Bashir kunnen gaan. Slechts weinigen zullen de bekroning aanvechten: het gebeurt niet vaak dat er een als animatiefilm verpakte anti-oorlogsdocumentaire in de zalen komt. En zeker geen met zoveel lagen als deze: dit is naast een studie over de fascinerende kronkels van het geheugen en een reconstructie van de slachtpartijen die Libanese milities in september 1982 aanrichtten in de Palestijnse vluchtelingenkampen Sabra en Shatila, ook een aanklacht tegen de oorlog tout court.

De animatie is alvast wonderwel geslaagd. Het heeft allemaal weg van een tot leven gekomen stripverhaal. De tekeningen zijn soms abstract, maar veelal is het ontwerp hyperrealistisch. Wat niet te verwonderen is: alle personages en locaties in de film bestaan/bestonden echt, en zijn als het ware overtekend (een beetje zoals Richard Linklater deed in A Scanner Darkly, ook al werd voor deze film een ander animatieprocédé toegepast). Het verhaal begint in 2006: filmmaker Ari Folman heeft een conversatie met een jeugdvriend die net als Folman in 1982 soldaat was in het Israelisch leger. Die man herinnert zich nog levendig hoe hij destijds 26 honden moest neerschieten om te voorkomen dat het geblaf van de dieren de positie van het peloton soldaten zou verraden, en heeft nog steeds nachtmerries waarin exact 26 grommende en bijtende honden opdraven. Folman vindt het raar dat hijzelf niets meer herinnert over zijn tijd in het leger. Zelfs over de gebeurtenissen in de vluchtelingenkampen Sabra en Shatila weet Folman niets meer, zelfs al was hij er indirect bij betrokken. Folman raakt geïntrigreerd door de bokkensprongen van zijn geheugen: waarom herinnert hij zich niets, terwijl anderen zich nog alles levendig voor de geest kunnen halen ?  Folman besluit nog meer ex-soldaten op te zoeken en reconstrueert zo stap voor stap zijn verleden als jeugdige soldaat, tot aan de gruwelijke gebeurtenissen van 15 en 16 september 1982...

Au fond is Waltz With Bashir niets meer dan een documentaire. We zien (de getekende) Folman regelmatig interviews afnemen met voormalige kennissen, een enkele keer met een psychologe. Op zich zijn die 'talking heads' niet altijd boeiend, en zelfs het intrigerend gegeven van een selectief geheugen wordt na een tijd repetitief. De film schakelt tijdens de flashbackscènes naar een hogere versnelling en wordt dan een getekende oorlogsfilm die vooral speelt met modderbruine en bloedrode kleuren. Een scène die naar de tweede wereldoorlog verwijst is dan weer asgrijs.

Al is het niet allemaal kommer en kwel: er is een opmerkelijke scène op de tonen van PIL’s 'This Is Not A Love Song' en de scène met de pornofilm is een regelrechte crowdpleaser. Al is het Folman uiteindelijk wel te doen om het aankaarten van de slachtpartij in de vluchtelingenkampen Sabra en Shatila, een gitzwarte bladzijde uit de Libanese oorlog. Zelfs al namen de Israelische troepen schijnbaar niet actief deel aan de kille moord op onschuldige mannen, vrouwen en kinderen, toch zorgden zij er met een verdedigingscordon voor dat de Libanese milities rustig hun gang konden gaan. Door de gebeurtenis onverbloemd te tonen, rekent Folman sereen af met zijn oorlogsverleden (en dat van zijn natie). Het gevaar dat de kijker minder betrokken raakt omdat het toch maar een tekenfilm is countert de cineast slim door aan het eind over te schakelen naar de echte archiefbeelden.

Waltz With Bashir“ is een moedig en boeiend project, dat nog maar eens aantoont dat je als kunstenaar met eender welk onderwerp aan de slag kan. Misschien dat de gruwel nog meer onder de huid zou kruipen indien deze film zich meer op de achtergrond van de gebeurtenissen in 1982 zou richten, en minder tijd zou hebben gestoken in het palaveren over de werking van het geheugen. Maar aangezien het net die trigger was die Folman noopte om zijn verhaal te vertellen, is het als katapult meer dan gerechtvaardigd. Waarschijnlijk geen spek voor ieders bek, maar liefhebbers van originele arthousecinema weten in elk geval waarheen.