Alsof de tijd is blijven stilstaan... Paul Verhoevens terugkeer naar Nederland (zijn laatste Nederlandse film, De vierde man, was anno 1983 het visitekaartje waarmee hij naar Hollywood vertrok) resulteert in een ouderwets lekkere verzetsthriller waarin alle clichés van het genre gekneed worden tot een zeer onderhoudend geheel.

Dat het allemaal mooi oogt, mag geen verrassing zijn: Zwartboek is met een budget van 16 miljoen euro de duurste Nederlandse film ooit. Voeg daar nog een ijzersterke centrale vertolking bij van Carice Van Houten en je hebt een stevige mainstreamprent met genoeg elementen om een groot en zeer gediversifieerd publiek te bereiken. Dat Verhoeven zowel het overvloedige naakt als de vele geweld- en actiescènes functioneel houdt en niet bewust shockeert of schoffeert spreekt ditmaal zeker in zijn voordeel.

Nederland, 1944. Heel wat Joden proberen een veilig onderkomen te vinden voor de op de loer liggende nazi's. Sommigen doen dit op eigen houtje, anderen rekenen op de goodwill van Nederlandse burgers die lak hebben aan de Duitse bezetter. De Joodse zangeres Rachel Stein heeft schijnbaar geluk, tot wanneer de boerderij waar ze verblijft bij een Duitse luchtaanval compleet wordt vernietigd. Via via (en na een dramatische passage waarin ze moet toezien hoe haar familie om het leven komt) komt ze bij het Nederlandse verzet terecht, geleid door de vaak ambigue Gerben Kuipers (Derek De Lint) en scherpschutter Hans Akkermans (Thom Hoffman). Haar vrouwelijke charmes komen al direct van pas wanneer ze tijdens een treinreis toevallig in contact komt met Gestapo-officier Müntze. Wanneer de zoon van Gerben wordt gearresteerd, en Müntze kan beslissen over het leven en de dood van de jongen, groeit Rachel Stein onder de naam Ellis De Vries tot een regelrechte Mata Hari. Met gevaar voor eigen leven infiltreert ze in de plaatselijke nazi-afdeling, en ze ontdekt al gauw dat de grens tussen goed en kwaad zeer dun is, zowel in het Duitse als Nederlandse kamp...

Met de stelling dat het Nederlandse verzet ook een graantje meepikte van willoze slachtoffers in de Tweede Wereldoorlog, tonen Verhoeven en scenarist Gerard Soeteman (met wie Verhoeven destijds onder meer het vergelijkbare Soldaat van Oranje realiseerde) aan dat oorlog een smerig gebeuren is, en dat sommige goede ook slecht waren. Niet echt een verrassend gegeven natuurlijk, en als veroordeling of terechtwijzing schiet Zwartboek dan ook zijn doel voorbij.

Als goedgemaakte oorlogsthriller scoort hij echter op heel wat vlakken. Het verhaal bevat heel wat knap in beeld gebrachte twists en loopt nergens dood. Zowel de actie als het 'speelse bloot' (oude vos Verhoeven zal op dat gebied wel nooit zijn streken verliezen) stuwen de film vooruit, en hoofdrolspeelster Carice Van Houten steelt nagenoeg de hele film als ondernemende spionne. Door het als raamvertelling in te kaderen (die begint en eindigt in Israël anno 1956) slaagt Verhoeven er trouwens ook nog in om met een bittere coda te eindigen (let op het slotbeeld!).
Knappe film, en ontegensprekelijk stukken beter dan het gros van de prenten die Verhoeven de voorbije jaren in Amerika realiseerde. Al was het inmiddels toch ook al weer van 2000 (Hollow Man) geleden dat hij er nog achter de camera plaatsnam.