Bewakers van de goede smaak en afvalligen van alles wat met het jaarlijkse Oscarcircus te maken heeft, waren dit voorjaar nogal uit hun hum omdat “Drive” het maar met één nominatie (voor de geluidsmontage) moest stellen. Een stelling waar zeker wat voor te zeggen valt, maar eigenlijk is het niet te verwonderen dat “Drive” het zonder nominaties in de grote categorieën moest stellen. Dit werkstuk van de Deen Nicholas Winding Refn is immers een gewelddadige brok nihilistische noir, en dat genre laat zich dusver nog niet echt omarmen door de dames en heren van de Academy. Niet dat het Refn veel zal kunnen schelen hebben, daar hij in mei vorig jaar in Cannes al werd bekroond met de prijs voor de beste regie. “Drive” is in elk geval een van de meest opvallende films van vorig jaar. Gedraaid met een budget van 15 miljoen dollar, en goed voor een wereldwijde recette van 74 miljoen. Of hoe prijsbeest “The Artist” lang niet de enige prent was die met veel aplomb de oversteek van arthouse naar multiplex maakte.

Het is trouwens moeilijk te zeggen wie er het meest accolades verdient voor het verwoestende en verpletterende “Drive”. De meeste kans maakt uiteraard Refn, die al zijn hele carrière grossiert in geschift bloedvergieten dat zich niet in een hoekje laat drummen (de “Pusher”-trilogie, “Bronson”, “Walhalla Rising”). Of bazuinen de loftrompetten toch vooral voor Ryan Gosling, voor wie 2011 het jaar van de echte doorbraak was (zie het al in 2010 uitgebrachte “Blue Valentine”, “Crazy Stupid Love” en “The Ides Of March”) ?  Hij was het immers die Nicholas Winding Refn naar voor schoof als potentiële regisseur nadat een eerste poging (die zou worden geregisseerd door testosteron-Brit Neil Marshall en waarin Hugh Jackman de hoofdrol zou vertolken) niet levensvatbaar bleek.

Feit is dat eigenlijk iedereen meer dan een fikse lading schouderklopjes verdient voor wat je kan beschouwen als een hommage aan het werk van onder meer Sam Peckinpah, Walter Hill, Michael Mann, William Friedkin of (een voorbeeld dat door Refn zelf wordt aangehaald) Alejandro Jodorowsky. Ook Gosling weet de klassiekersklepel hangen met zijn incarnatie van Steve McQueens cool en Clint Eastwoods naamloze wreker. Dus ja, er wordt nogal vaak geknipoogd in “Drive”, en je kan het inderdaad zien als makkelijk pik- en jatwerk, maar de kans dat je dit zal doen is klein – tenzij je Tarantino ook maar een pezewever vindt.

“Drive” is gebaseerd op de gelijknamige roman van James Sallis uit 2005, en werd scenariogewijs vertaald door Hossein Amini. Het naamloze hoofdpersonage (op de aftiteling staat gewoon “driver” te lezen) is een enigmatische adrenalinejunk met een mysterieus verleden voor wie een stilte meer zegt dan duizend woorden. Hij woont in een ietwat karig ingericht appartement, verdient zijn brood door aan auto’s te sleutelen en als stuntman te fungeren in Hollywoodfilms, en durft ’s nachts al eens bijklussen als chauffeur van vluchtwagens voor misdadigers. Via zijn baas in de garage (Bryan Cranston, eindelijk eens in een bijrol die de intensiteit van zijn hitserie 'Breaking Bad' benadert) krijgt hij bovendien de kans om als stockcarracer te rijden voor de lokale maffiabaas Bernie (een venijnig efficiënte Albert Brooks). Daarnaast heeft Driver nog tijd om verliefd te worden op zijn buurvrouw Irene (een subtiel-ontroerende Carey Mulligan) die instaat voor de opvoeding van haar zevenjarig zoontje. En dat op het moment dat Irenes echtgenoot Standard (Oscar Isaac) terug uit de gevangenis komt. En nog een openstaande rekening heeft bij lokaal crapuul, waardoor Driver willens nillens met het geteisem in contact komt. Genoeg elementen dus om samen te vloeien in een existentiële thriller die gaandeweg explodeert in een orgie van extreem geweld, maar er toch in slaagt om nergens de menselijkheid van het hoofdpersonage uit het oog te verliezen.

Refn, Gosling en alle andere betrokkenen excelleren met vlag en wimpel in de nobele kunst van het filmmaken. Let maar op het hypnotisch camerawerk van Newton Thomas Sigel of de flamboyante score van Cliff Martinez. Of de secuur uitgekozen middenrif doorborende songs van onder meer Kavinsky featuring Lovefoxxx, Desire en Riz Ortolani die zowel dance als disco de revue laten passeren. Van onrealistisch en op veilig spelende actie voor een CG-vretend publiek moet Refn niet weten, van de keel dichtsnoerend neo-noir/grindhouse geweld waarbij het bloed bij beken stroomt des te meer. Niet zozeer tot lering en vermaak, maar als ondersteuning voor een prent die tegelijkertijd diep romantisch, extreem spannend en steeds verrassend is. Redenen genoeg dus om jezelf in vijfde versnelling en schrap te zetten voor deze vernuftige karakterstudie.

Bij de extra’s is het vooral uitkijken naar de lange documentaire over regisseur Nicholas Winding Refn. Daarin wordt de regisseur gevolgd nadat hij zijn regieprijs won in Cannes, en zien we hoe hij zijn nieuwste prent “Only God Forgives” (opnieuw met Ryan Gosling) voorbereidt. Er is ook een overzicht van zijn carrière en levensloop, doorspekt met interviews met onder meer zijn moeder, vader, vrouw en stiefvader. Interessant, zij het eerder als “fly on the wall”-docu dan als echt overzicht van ’s mans carrière. Frappant is alvast het statement waar de docu mee opent: de Mexicaanse cineast Alejandro Jodorowsky (vooral bekend van de cultklassieker “El Topo” uit 1970) die zomaar even de Amerikaanse cinema beschouwt als een kanker die de hele wereld in zijn greep houdt en zelfs het oeuvre van Spielberg verwerpelijk vindt. En tegelijkertijd Refn beschouwt als een van de redders van de moderne cinema. Dit is niet eens meer kort door de bocht gaan, dit is over de weg razen en alle bochten overslaan. Naast deze boeiend vormgegeven docu bestaan de extra’s nog uit de trailer en vijf featurettes die zich focussen op een paar aspecten van “Drive”: de manier waarop de achtervolgingen zijn gefilmd, de relatie tussen de hoofdpersonages, de manier waarop het bronmateriaal in scenariovorm werd gegoten enz. Iets teveel promopraat om er echt van onder de indruk te zijn, en opvallend is alvast dat noch Gosling noch Refn van de partij zijn in de featurettes. Al bij al een aardig pakket achtergrondinfo bij een film die in de thuisbioscoop aan een welverdiende tweede carrière mag beginnen.