Over politieke satire hoeft niemand Armando Iannucci nog wat te leren. De van Italiaanse afkomst zijnde Schot bewees zijn kunnen als bedenker van excellente sitcoms zoals het op de BBC uitgezonden ‘The Thick Of It’ en de Amerikaanse evenknie ‘Veep’, die er kwam na de verbindende bioscoopdijenkletser “In The Loop”. Met de adaptatie van de in twee delen uitgebrachte Franse graphic novel ‘La Mort De Staline’ van Fabien Nury, vertrekt Iannucci voor de eerste keer van materiaal dat hij niet zelf bedacht. En het is ook de eerste keer dat hij met naam en toenaam personages laat opdraven die echt hebben bestaan. Wat van “The Death Of Stalin” een atypische Iannucci maakt, maar tegelijkertijd zijn er genoeg staaltjes van frenetieke improvisatie te bespeuren om dit toch onmiddellijk als vintage te beschouwen.

In 1953 sterft Ruslands gevierde leider Joseph Stalin. Goed nieuws kan je misschien denken, gezien het schrikbewind waarmee hij regeerde en zijn als veiligheidsdienst vermomde doodseskaders. Na Stalins dood is het aan zijn entourage van persoonlijke adviseurs, ministers en militaire leiders om de natie draaiende te houden, en Iannucci laat zien hoe dat weinig geregeld zootje ongeregeld zelfbelang probeert te mixen met het algemeen belang. Uiteindelijk leiden de kuiperijen ernaar dat Khruschchev (vertolkt door Steve Buscemi) de nieuwe regeringsleider wordt, zij het niet nadat hij op slinkse manier de brute Lavrentiy Beria, het voormalig hoofd van Stalins veiligheidsdienst, laat ombrengen.

“The Death Of Stalin” werkt als geschiedenisles en als verfijnde komedie. Om alle finesses te vatten helpt het waarschijnlijk als je op de hoogte bent van de toestand in Rusland tijdens en na de tweede wereldoorlog (of van de Russische geschiedenis tout court), maar zelfs als onwetende nitwit is het geinig glijden op het gladde ijs waar Iannucci zich op begeeft. Terwijl op de voorgrond geïmproviseerde beledigingen in het rond worden geslingerd, zie je op de achtergrond mensen die koelbloedig worden afgemaakt. Zwartgalliger kan bijna niet, maar de mix werkt. Zeker omdat de historische insteek gruwelijker blijkt dan eender welke fictieve inkleuring: zelfs kindermisbruik komt aan bod in een film waarin onder normale omstandigheden het huilen vaak nader staat dan het lachen.

De komische panache van de cast maakt echter dat de gesofisticeerde humor werkt. Buscemi is ontegensprekelijk de trekker als Kruschev, maar ook Jeffrey Tambor, Michael Palin, Jason Isaacs en Paddy Considine geven het beste van zichzelf, revelerend in dialogen en scheldtirades die zelfs bij een derde visie nog auditieve geheimen prijsgeven. De meest opvallende vertolking is ongetwijfeld voor theateracteur Simon Russell Beale (Beria) die als een vriendelijke oom met een hoog Youp Van ’t Hek gehalte de meest beestachtige misdaden uitvoert of laat uitvoeren.

Dat “The Death Of Stalin” door Putins ministerie geen distributievergunning kreeg en zo uit de Russische zalen werd verbannen, hoeft alvast niet te verwonderen. Ook in Belarus, Kirgizië en Kazakstan kreeg de film een vertoonverbod. En dat terwijl Borat deze rolprent ontegensprekelijk ‘very nice’ zou vinden.