De beste film die we vorig jaar in de bios mochten begroeten is (volgens de bescheiden mening van ondergetekende) ongetwijfeld Das Leben der Anderen. Wij zijn alvast niet de enige die deze film bejubelden, want het is een titel die je in veel eindejaarslijstjes zal tegenkomen. De film sprokkelde in de loop van 2007 ook heel wat prestigieuze filmprijzen bij elkaar, waaronder de Oscar voor beste Niet-Engelstalige film. En ook in de bios deed de film het goed: Das Leben der Anderen stond bijna een jaar op de affiche in veel arthousebioscopen. En nu is er ook de dvd-release: de kans voor iedereen die deze film niet zag om zijn achterstand in te halen, en ook de gelegenheid voor iedereen die met betraande ogen de zaal verliet om nog eens voluit te gaan bij deze ijzersterke film, die op de thuisbioscoop zeker niets van zijn pluimen verliest.

Das Leben der Anderen is het staalhard bewijs dat een film nog steeds staat of valt met het scenario. En vallen doet deze film geenszins. DDR, 1985. Het zijn barre tijden voor Oostduitsers die ontevreden zijn met het door de staat gepredikte en gedicteerde communistische klimaat. De Stasi (officieel aangestelde veiligheidspolitie) maakt onverwijld mentaal jacht op iedereen die ze verdenken van Westerse sympathieën. Bij de val van de Berlijnse muur bestond deze organisatie uit ruim 90.000 agenten, aangevuld met nog eens 180.000 vrijwillige informanten. Zij moesten ervoor zorgen dat de inwoners van de DDR voelden dat ze altijd en overal in de gaten werden gehouden. Als je immers weet dat je wordt geschaduwd, denk je wel twee keer na vooraleer je (openlijk) verzet pleegt tegen het regime. De Stasi legde alle bevindingen vast in lijvige dossiers. Wie een negatief dossier had, kon het vergeten om te solliciteren voor een bepaalde job of te studeren in een bepaalde richting.

In Das Leben der Anderen zien we hoe de Stasi ook hun pijlen richt op schrijvers en regisseurs. Wanneer zij werden betrapt op zaken die het regime schaadden, kregen ze een verbod om hun beroep nog uit te voeren. Minister van cultuur Hempf zet zijn zinnen op de van ‘staatsonvriendelijk gedrag’ verdachte toneelauteur Georg Dreyman (Sebastian Koch, de postzegelverzamelende nazi in Zwartboek). De Stasi valt zijn huis binnen, installeert microfoons en afluisterapparatuur, en is van dan af 24 uur op 24 op de hoogte van het reilen en zeilen van Dreyman en zijn vriendin, de actrice Christa-Maria Sieland (Martina Gedeck). De Big Brother-operatie wordt geleid door Gerd Wiesler (de intussen aan maagkanker overleden Ulrich Mühe), één van de meest geharde en geslepen Stasi-ondervragers. Wanneer Wiesler ontdekt dat de operatie eigenlijk op poten is gezet door Hempf om de rivaal van zijn minnares Christa-Maria Sieland buiten spel te zetten en niet zozeer uit belang voor de staatsveiligheid, keert het tij. Wiesler vat een sympathie op voor het kunstenaarskoppel en maakt zichzelf deelgenoot in de verboden vruchten (Westerse literatuur en muziek) waar Dreyman van geniet. Gaandeweg begint de Stasi-agent ook met het manipuleren van het afluisterlogboek: een actie die niet zonder gevolgen blijft en die pas vele jaren na de val van de Berlijnse muur een echte climax bereikt...

Regisseur Florian Henckel von Donnersmarck levert een film af die op verschillende fronten scoort. De reconstructie van de grauwe Stasi-omgeving is heel precies: grijze muren, doodse sferen, belabberde bureaus… het ambtenarenmilieu van De collega’s van weleer lijkt er op slag een luxueuze hotelsuite door. Opvallend is dat de meeste scènes zijn opgenomen op de echte locaties. Ook de ondervragingsmethodes uit de film zijn gebaseerd op authentieke feiten. Het enige fictieve aan de film is dat de Stasi-man gaandeweg transformeert in een ‘mensch’ die inziet dat waar hij zich zijn hele leven voor heeft ingezet niet de juiste zaak was. En het is die dubbele bodem, die spanning tussen opgelegde taak en vrije wil, die van de film een ontroerend thrillerdrama maakt. De acties en beslissingen van Wiesler tonen aan dat ook emotionele sereniteit de intensiteit van een mokerhamer kan hebben.

Debuterend regisseur Florian Henckel Von Donnersmarck (die frappant genoeg opgroeide in West-Duitsland) ziet zich geholpen door een uitstekende cast: vooral Ulrich Mühe is ronduit fantastisch als de ijskoude ondervrager die langzaamaan ontdooit. Mühe maakte alles trouwens aan de lijve mee: hij leefde in de DDR en werd ook constant door vrienden en kennissen in de gaten gehouden. Zijn uiteindelijke (s)lotwoorden zetten de perfecte kroon op het intelligent opgebouwde scenario. Zijn overlijden vorig jaar voorziet de film trouwens van een intrieste coda. Ook intriest is dat Hollywood een remake van de film wil draaien. Dit origineel scoorde er aan de kassa’s (een opbrengst van meer dan 10 miljoen dollar, wat uitstekend is voor een niet-Amerikaanse film), maar toch wil Anthony Minghella (The English Patient) tegen 2010 The Lives of Others af hebben. Een project dat nu al nutteloos is, want er is geen enkel aspect waarop deze film nog beter kan. We zouden al bijna gaan hopen dat de scenaristenstaking in Amerika blijft duren, zodat het remakeproject voor eens en altijd naar het diepvriesvak verhuist.

Homescreen zorgde voor een verzorgde dvd-uitgave. Op de eigenlijke inlay van de film staat enkel maar de titel, korte inhoud en foto’s staan op een kartonnen slipcase. Tussen de slipcase en de inlay zit een verzorgd boekje met achtergrondinformatie over de film. Niet zomaar de lovende woorden uit de persmap, maar een best aardig kort essay van een historicus en Duitslandkenner. Als je dit boekje leest (en dat kan zowel voor als na de film) heb je meteen al genoeg achtergrond om alles te plaatsen. De making of voegt daar nog een paar interessante toetsen aan toe: zo leren we dat Von Donnersmarck maar liefst vijf jaar aan zijn film werkte, inclusief de research en het schrijven van het scenario. Er is ook nog een kort interview met de regisseur dat werd gedraaid voor de betaalzender Prime, maar dat voegt niets substantieels toe. Als je de Duitse taal machtig bent, kun je ook een paar becommentarieerde deleted scènes bekijken. De audiotrack van de regisseur is in het Engels. Slim gezien, want zo kan die in de vele verschillende releases een meerwaarde bieden, en niet enkel voor het Duitstalige afzetgebied. De originele bioscooptrailer (die gelukkig niet teveel prijsgeeft) rondt het verzorgde pakket af. Das Leben der Anderen is een film die alle klaroengeschal en tromgeroffel meer dan verdient, en die hopelijk ook op dvd een groot publiek zal aanboren en bekoren.