Michael Moore mag er dan uitzien als de mopshond van de documentairemakers, het is geen geheim dat de man pitbulltechnieken gebruikt om de flagrante excessen van de ‘American Way Of Life’ te dissecteren en aan te klagen. Na het wapenbeleid (“Bowling For Columbine”), de kwakkelende oorlogsregering van Bush (“Fahrenheit 9/11”) en het gammele gezondheidsbeleid (“Sicko”) te hebben ontbeend, richt hij zijn pijlen ditmaal resoluut op de stinkende keerzijde van het kapitalisme. Vertrouwd terrein trouwens voor Moore, daar zijn regiedebuut “Roger & Me” uit 1989 de ongezonde dollargeilheid van General Motors in zijn thuisstad Flint aanklaagde.

In “Capitalism: A Love Story” trekt hij nog harder aan de alarmbel. Op zijn eigen, vaak kolderieke manier weliswaar. Zo begint Moore met de mededeling dat de film die volgt niet geschikt is voor kinderen en gevoelige kijkers. Om daarna prompt verder te gaan met beelden van bankovervallen gemonteerd op een punksong van Iggy Pop. Die montages zijn trouwens niet vreemd in het oeuvre van Moore: zo herbergt deze film een montage waarin het oude Romeinse rijk gespiegeld wordt aan de Amerikaanse samenleving, en is er ook een valse geluidsmontage waarin Jezus het kapitalisme omarmt.

Dat Moore zich vastbijt in de sinds 2008 heersende financiële crisis is geen verrassing. Hij verkoopt het falen van het kapitalistische westen (en dan vooral de situatie in Amerika) een dreun op de neus. Al komt die dreun naar Moores normen nogal bezadigd aan, getuige de manier waarop hij net voor de eindgeneriek ietwat moedeloos de kijker aanspoort om zelf het heft in handen te nemen. Te vrezen valt dat die revolutionaire oproep maar weinig effect zal hebben. Noem ons cynisch, maar het is voor de doorsnee mens nu eenmaal makkelijker om wapens af te zweren, niet meer te stemmen voor de verkeerde bonobo in het politieke apparaat dan om het eigen (financiële) gewin in de dagelijkse economische mallemolen aan te vallen. Hoe schrijnend de verhalen en beelden ook zijn van mensen die onder dwang uit hun huis worden gezet of die door werkgevers als grof huisvuil worden behandeld... Moore predikt ditmaal vooral voor eigen kerk, en zal er waarschijnlijk niet in slagen om het merendeel van de gelovigen in de buidel te laten tasten eens het stoelgeldmandje de ronde doet.

Bovendien pakt Moore de zaken ook veel te sentimenteel aan. Goed, je hoeft niet per se de Goombay Dance Band of Tom Waes op de klankband te gooien tijdens getuigenissen ver mensen die te kampen hebben met een sterfgeval in de familie of wiens volledige bezit in beslag wordt genomen, maar je hoeft (en dat doet Moore hier toch meer dan eens) ook niet voortdurend in te zoomen op de diepbedroefde gezichten. Moore buit dat menselijk leed echter te vaak uit om makkelijk te scoren, waardoor je af en toe de indruk krijgt dat je naar exploitatiecinema aan het kijken bent (het zoontje dat wordt gevraagd ‘of het nog gaat’ terwijl zijn vader vertelt hoe zijn echtgenote veel te jong is gestorven). Het zijn misschien details, maar het zorgt op geregelde tijden voor een te rondzwalpend resultaat. Andere baldadige excessen die Moore serveert scoren wel: een rechter die bijvoorbeeld systematisch jongeren die iets mispeuteren naar een privégevangenis stuurt die wordt uitgebaat door een bevriend zakenman die op die manier bergen subsidies ontvangt maar uiteraard niets doet om de jongeren echt te helpen: ja, daar valt de mond dus van open.

Op andere keren gaat Moore finaal uit de bocht. Gesprekken met zijn vriend Wallace Shawn (vooral bekend als Vizzini uit “The Princess Bride”) mochten gerust op de monteertafel gebleven zijn, en de aanklacht van katholieke priesters die kapitalisme als een zonde veroordelen is er ook serieus over. En trekt het onderwerp zelfs een beetje in het belachelijke.

“Capitalism: A Love Story” is het boeiendst wanneer Moore probeert uit te vissen hoe de economische crisis er is kunnen komen. De manier waarop heel wat Wall Street-medewerkers op hun bek gaan is zowel pijnlijk als grappig. Die wetenschap gespiegeld aan scènes waarin werknemers vechten voor hun bedrijf of bedrijven die overleven net omdat er geen managerstructuur is, zorgt ervoor dat Moore dan weer wel zijn slag thuis haalt.

Kortom, veel pro’s en contra’s in Michael Moores meest recente werkstuk, dat als geheel toch net niet beklijvend of verhelderend genoeg is om volledig te scoren.
Waardoor het aan de finishlijn (waarin Moore zich nog eens lekker laat gaan door de bankgebouwen in Wall Street in te pakken met een geel politielint dat een misdaadzone aanduidt) allemaal een beetje aanvoelt als een mindere Moore. Nog steeds een relevante daar niet van, maar we hebben de man al betere en sterkere films weten maken.